Gedenkplaats voor de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982, die plaatsvonden in Fort Zeelandia in Paramaribo, Suriname, onder het militaire regime van Desi Bouterse. Foto van Dan Sloan op Flickr, CC BY-SA 2.0.

In 2019 werd Dési Bouterse, de voormalige president van Suriname, veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf, nadat een militaire rechtbank hem schuldig [en] had bevonden aan de executies van 15 dissidenten in 1982, een duister incident in de recente geschiedenis van het land, dat bekend werd als de “Decembermoorden”. Op 31 augustus veroordeelde de rechtbank Bouterse opnieuw tot hetzelfde lot voor zijn betrokkenheid bij de moorden, ondanks een door zijn juridische team aangetekend beroep [en].

De 75-jarige Bouterse was wegens ziekte niet in de rechtbank aanwezig voor de uitspraak. Tot nu toe hebben de rechters geen opdracht gegeven tot het opleggen van de gevangenisstraf, wat suggereert dat Bouterse misschien niet zal worden gedetineerd.

Als dit het geval blijkt te zijn, zal het niet goed vallen bij veel mensen in het kleine Zuid-Amerikaanse land en leden van de diaspora, voor wie hij, ondanks de recente ophef over de beschrijving [en] door de Surinaamse schrijfster Astrid Roemer van Bouterse als “onvergetelijk dapper”, niets meer is dan een veroordeelde moordenaar.

Bouterse kwam voor het eerst aan de macht tijdens een staatsgreep in 1980, die de toon zette voor een tijdperk van militair bewind waarin hij werd beschuldigd van verschillende mensenrechtenschendingen. Na de staatsgreep van 1980 volgde een reeks moorden [en] die werden bevestigd door Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties, waaronder de moorden op 7, 8 en 9 december in 1982, waarbij 15 journalisten, wetenschappers en vakbondsleiders die tegen het militaire regime van Bouterse waren, werden gemarteld en doodgeschoten.

Ondanks het feit dat hij in 2019 schuldig werd bevonden [en], heeft Bouterse consequent betrokkenheid ontkend [en], hoewel hij de collectieve verantwoordelijkheid op zich had genomen, omdat hij toentertijd regeringsleider was. Maar zelfs bij een tweede veroordeling kan (en zal) hij nog steeds in beroep gaan. De basis van zijn verdediging is dat de executies deel uitmaakten van zijn poging om een vermeend invasiecomplot door voormalig kolonisator Nederland, en de Verenigde Staten te voorkomen

Er is nog veel onbekend over de periode direct na de onafhankelijkheid van Suriname van Nederland in 1975. Het feit dat documenten met staatsgeheimen over vermeende Nederlandse banden met de Surinaamse staatsgreep [en] tot 2060 in Den Haag verzegeld zullen blijven, maakt het moeilijk om de verklaringen van Bouterse te verifiëren. Hoe dan ook, de voormalige president is opnieuw veroordeeld. Zelfs zijn beweringen over psychologische stress, het mogelijk oplopen van COVID-19 en andere gezondheidsproblemen hebben de beslissing van de rechtbank niet beïnvloed.

Advocaat Gerard Spong, het juridische gezicht van de rechtszaken, voorspelde:

Het rechtsstatelijke net sluit zich om Bouterse heen. Suriname is nog niet klaar met hem.

Toch is in de Surinaamse gemeenschap de verontwaardiging over de vertraagde rechtsgang in de loop der jaren toegenomen. Global Voices interviewde via videoconferentie Ramon F., een in Nederland wonende vader van drie kinderen, die zich herinnerde hoe het was om onder het bewind van Bouterse te leven:

I was a small boy when this happened and our family had just arrived in Paramaribo that school year. I remember the chaos at school. My older cousin came to get me and we ran straight home. Nobody had an explanation why our teachers disappeared and why we saw some of them taken away. I am still a young man, in my late 40s, and I don't think this should be forgotten. I will never forget the chaos on the streets and the fear. Our parents later said the cannon shots we had heard were to celebrate my sister's birthday.

Ik was een kleine jongen toen dit gebeurde en ons gezin was net dat schooljaar in Paramaribo aangekomen. Ik herinner me de chaos op school. Mijn oudere neef kwam me ophalen en we renden meteen naar huis. Niemand kon verklaren waarom onze leraren verdwenen en waarom we zagen dat sommigen van hen werden weggevoerd. Ik ben nog een jonge man, achter in de veertig, en ik denk niet dat dit vergeten mag worden. Ik zal de chaos op straat en de angst nooit vergeten. Onze ouders zeiden later dat de kanonschoten die we hadden gehoord, waren gelost om de verjaardag van mijn zus te vieren.

Inmiddels is er een hele nieuwe generatie Surinamers opgegroeid (waarvan velen in het buitenland) die een veel zwakkere connectie hebben met de Decembermoorden. Hoewel sommige van hun leeftijdsgenoten de kwestie naar de straat toe brengen, houden de meesten zich meer bezig met sociaal-economische problemen. Anderen, zoals winnares van de Prijs der Nederlandse Letteren [en] Astrid Roemer, steunen Bouterse openlijk voor zijn dekoloniale opstelling.

Ondanks zijn controversiële verleden werd Bouterse de democratisch gekozen president van Suriname nadat zijn Nationale Democratische Partij de verkiezingen van 2010 won. Het is een positie die hij legitiem bekleedde tot hij de verkiezingen van 2020 van het land verloor van de huidige president Chan Santokhi.

Bouterse blijft er echter zeker van dat zijn “naam weer op de lijst van presidentsverkiezingen zal staan”. Surinaamse burgers, zowel thuis als in de diaspora, zijn daar misschien niet zo van overtuigd.