Myanmar kent een lange geschiedenis van revolutionaire dichters

Dichters die sinds de staatsgreep op 1 februari 2021 door het militaire regime in Myanmar werden vermoord. Van links naar rechts: K Za Win, Kyi Lin Aye en Khet Thi. Foto The Irrawaddy, met  toestemming voor publicatie.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in The Irrawaddy, een onafhankelijke nieuwssite in Myanmar, en een bewerkte versie is opnieuw gepubliceerd op Global Voices als onderdeel van een overeenkomst tot het delen van inhoud.

De dichter Khet Thi werd op 8 mei 2021 s’ avonds door bijna 100 junta-soldaten gearresteerd. De volgende dag stierf hij. Naar verluidt heeft zijn vrouw de autoriteiten gevraagd om zijn lichaam vanuit het Monywa Ziekenhuis vrij te geven; zijn inwendige organen werden voor autopsie verwijderd.

De 45-jarige dichter werd gearresteerd voor het vermoedelijke bezit van explosieven, maar in zijn huis werd geen enkel bewijs gevonden. Hij was de derde dichter die in nog geen twee maanden tijd in de Sagaing Regio Monywa door de junta werd vermoord. De dichters K Za Win, 39, en Kyi Lin Aye, 36, werden tijdens de repressie in maart doodgeschoten.

U Yee Mon, de dichtersgezinde defensieminister in de Nationale Verenigde Regering (National Unity Government, NUG) en tegenstander van het militaire regime, schreef op zijn facebookpagina:

Khet Thi en K Za Win, twee Monywa-dichters, zijn niet meer. Ik ben bedroefd en ik voel me geroepen om  te vechten tot de overwinning.

Tientallen dichters die zich met het volk solidair hebben verklaard tegen het militaire regime, werden gedetineerd in Yangon, Ayeyawady’s Pathein en Taninthayi’s Myeik.

Myanmar kent een lange geschiedenis van revolutionaire dichters, die altijd met inzet van hun talent tegen onrecht hebben gevochten.

Nadat Myanmar’s laatste monarch King Thibaw van de troon was verstoten en werd verbannen, schreven befaamde dichters uit de koninklijke hoofdstad Mandalay, zoals Saya Pe, Sebunni Sayadaw, U Kyawt en Maunghtaung U Kyaw Hla, gedichten die het nationalisme en patriotisme moesten promoten. Maar het aangaan van het gevecht met het geschreven woord vond Saya Pe eigenlijk niet genoeg en daarom ging hij naar de staat Shan, om daar het zwaard op te pakken. Daar stierf hij. Maunghtaung U Kyaw Hla was de eerste dichter die om zijn antikoloniale gedichten onder het koloniale bewind werd gearresteerd.

De beroemdste hofdichter tijdens het koloniale bewind was Thakhin Kodaw Hmaing, ook bekend als Maung Lun, die met zijn gedichten het gevecht aanging voor het zelfbeschikkingsrecht van zijn land. Zijn scherpe pen bleek een machtig wapen bij het kweken van een nationalistisch en patriottisch besef onder de bevolking van Myanmar.

In 1941 bezorgde zijn reputatie als antikoloniaal nationalist en beschermheer van de Doh Bamar Asiayon (Wij de Birmezen Associatie) hem een plaats op de “Birma Lijst” van de Britse autoriteiten, waar hij als “staatsvijandig” werd aangemerkt. De groep speelde een belangrijke rol in de onafhankelijkheidsstrijd in Myanmar, waarbij voor het kweken van politiek bewustzijn bij de bevolking, nationalistische elementen en frisse politieke idealen werden gebundeld.

Tijdens de Anti-Fascist People’s Freedom League regering, na de onafhankelijkheid, stonden de dichters Daung Nwe Swe, Ne Thway Ni, Maung Yin Mon en anderen erom bekend dat ze de studentenbewegingen, arbeiders en boeren steunden. Dit geldt ook voor hun anti-oorlogsgedichten en satirische uitlatingen, met hun kritiek op de bureaucratie.

Maar nadat generaal Ne Win in 1962 de macht greep, werd een hardvochtige censuur ingevoerd. De dichter Min Yu Wai werd als hoofdredacteur van het door militairen geleide Myawady Magazine aan de kant gezet, nadat hij een kritisch gedicht over de dictator had geschreven.

De dichter  Win Latt en redacteur Win Khet van het nieuwsblad Perspective werden wegens de publicatie van een satirisch gedicht over Ne Win en zijn vrouw Khin May Than tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Onder het gezag van de Burma Socialist Program Party (BSPP) werden veel dichters opgesloten, direct nadat ze het repressieve regime op de korrel namen.

In de zeventiger jaren ensceneerde de dichter Lay Maung uit Mandalay, die samen met anderen op de Cocoseilanden als politiek gevangene zijn tijd doorbracht, een hongerstaking. Ze riepen op tot het opheffen van de gevangenis op het eiland, dat bekend stond als het Birmese “Duivelseiland”. Na een hongerstaking van ruim 50 dagen stierf Lay Maung in gevangenschap. Dankzij de offers door de dichter en zeven anderen, bracht de BSPP alle gevangenen over naar de Yangon’s Insein gevangenis. Het betekende een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van het correctionele systeem in Myanmar.

Tijdens de pro-democratische opstand in 1988, waarbij een einde werd gemaakt aan de eenpartijstelsel-dictatuur van Ne Win, waren de dichters solidair met het volk. U Min Ko Naing, een van de bekendste studentenleiders in 1988, is ook dichter.

Studentenleider Shwe Phone Lu zou later onder het pseudoniem Taryar Min Wai een gedicht schrijven, dat een bestseller zou worden. Hierin roept hij studenten op het onderwijs na het neerslaan van de opstand te boycotten, op het moment dat de  universiteiten en scholen door het militaire regime weer heropend worden. Wegens het schrijven van dit gedicht werd hij tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld.

De beroemde schrijver Min Lu werd in 1989 gearresteerd om zijn gedicht “What has happened?”, waarbij hij couppleger Saw Maung en Myanmar’s strijdkrachten bekritiseerde. Het gedicht baarde groot opzien, met het gevolg dat Min Lu en de uitgever tot vijf jaar gevangenisstraf werden veroordeeld.

Maar ook de gedichten van Min Thu Wun, vader van de negende president van Myanmar en tevens de eerste president van de National League for Democracy (NLD) regering, U Htin Kyaw, werden door het militaire regime verboden. Dit omdat de NLD de verkiezingen in 1990 won en hij actief was tijdens de partijcampagnes.

De dichter Tin Moe, een prominent figuur binnen de NLD, kreeg ook vijf jaar gevangenisstraf voor zijn gedichten en voordrachten over democratie in het hele land. Hij werd gedwongen tot ballingschap en stierf in 2007 in het buitenland.

In 2008 werd de dichter Saw Wai gearresteerd voor zijn gedicht met een verborgen boodschap over Valentijnsdag, waarin hij de spot dreef met de toenmalige dictator en hoogste generaal Than Shwe. De beginwoorden in elke regel van het gedicht begonnen met: “Machtsbeluste hoogste generaal Than Shwe.”

In de laatste 136 jaar, sinds Koning Thibaw in 1885 van de troon werd gestoten, tot aan de machtsovername door generaal Min Aung Hlaing op 1 februari, voelden de dichters zich altijd solidair met de gewone mensen en verkeerden ze tijdens elke revolutie in Myanmar in de voorste linies. Khet Thi’s gedicht is hiervan een getuigenis:

Ze schoten in hoofden

Nooit zullen ze weten

Dat de revolutie uit de harten komt.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.