Anela Stavrevska-Panajotova, een IUCN nationaal expert vertelt over de inrichting van het toekomstige Šar Planina Nationale Park in Noord-Macedonië. Foto Aleksandar Panajotov/Natura MK, toestemming voor publicatie.

Dit verhaal is oorspronkelijk gepubliceerd door Meta.mk. Het betreft een opnieuw uitgegeven geredigeerde versie door Global Voices, als gevolg van een  wederzijdse inhoudelijke overeenkomst met de Metamorphosis Foundation. 

Terwijl verschillende maatschappelijke organisaties uit Noord-Macedonië hebben opgeroepen tot een betere instandhouding van beschermde gebieden en meer staatssteun voor de hiervoor verantwoordelijke instituties die de aangetaste biodiversiteit moeten herstellen, staat het land op het punt om een nieuw nationaal park op te zetten dat deel moet uitmaken van een van de grootste beschermde gebieden in Europa.

De maatschappelijke organisaties waarschuwen dat illegale houtkap, stroperij, het dumpen van enorme hoeveelheden afval en het in gevaar brengen van de dierenpopulatie, de grootste bedreiging voor de gebieden met de natuurlijke rijkdommen van het land vormt.

De milieu-activisten lieten van zich horen op de World Environment Day op 5 juni 2021 en op andere internationale dagen waar de biodiversiteit aan bod kwam, zoals de European Day of Parks op 24 mei, World Turtle Day op 23 mei en de World Bee Day op 20 mei, waar wordt opgeroepen om de beschermde gebieden blijvend in stand te houden.

Noord-Macedonië bezit een grote, gevarieerde, maar ernstig bedreigde biodiversiteit. Volgens de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), is de wereld sinds de negentiende eeuw door het verlies aan habitat, roofbouw, invasieve soorten en klimaatverandering, honderden dier- en plantensoorten armer geworden.

Milieu-activisten vertellen dat de COVID-19 pandemie de beschermde gebieden in Noord-Macedonië enorm heeft aangetast en de inkomsten van de nationale parken behoorlijk zijn teruggelopen. De organisatie Eko-svest, of Eko Consciousness NGO, waarschuwde via een openbare bekendmaking:

Het teruglopende aantal toeristen heeft in het algemeen een positief effect op de afnemende druk op het milieu. Toch heeft een verandering in de samenstelling van bezoekers en toeristen die zich onverantwoord gedragen, samen met het onvermogen van de beheerder om regelmatig in de gebieden aanwezig te zijn, ertoe geleid dat meer dieren worden bedreigd. Ook vindt er in het gebied een vernietiging plaats van de biodiversiteit en de infrastructuur, worden er grote hoeveelheden afval gedumpt en is de illegale jacht en houtkap een probleem.

Eko-svest riep de regering op om de negatieve effecten van de COVID-19 pandemie te compenseren door de beschermde gebieden extra, systematisch financiële middelen toe te wijzen, zoals andere landen op de Balkan dat ook doen.

Volgens Eko-svest leven er tegenwoordig ongeveer 22.000  dier- en plantensoorten in Noord-Macedonië, waaronder 1.000 inheemse. Het land telt 82 soorten zoogdieren, 332 soorten vogels, 32 soorten reptielen en 15 soorten amfibieën. Bovendien zijn er 3.200 plantensoorten en meer dan 2.000 algen- en mossoorten. Tientallen soorten staan op de Rode Lijsten.

Een vale gier (Gyps fulvus). Foto beschikbaar gesteld door Wikipedia-gebruiker Pierre Dalous, CC BY-SA 3.0.

De meest bekende en bedreigde  vogelsoorten in Noord-Macedonië zijn de vale gier en de aasgier, terwijl de monniksgier en lammergier al zijn uitgestorven.

Onder de bedreigde dieren bevinden zich ook vier schildpadsoorten die op de Rode Lijst van reptielen staan. De grootste bedreiging vormt het verlies aan territorium door de intensieve landbouw en het gebruik van chemicaliën, de excessieve pluk van plantensoorten en de hieraan gerelateerde handel en, in het geval van waterschildpadden, de uitdroging van het leefmilieu.

Een nieuw beschermd gebied

Inmiddels krijgt een initiatief om een nieuw park op Šar Planina of Šar Mountains, tussen Noord-Macedonië, Kosovo en Albanië op te richten, definitieve vormen en is bijna afgerond. Het beschermd gebied dat door een informele groep maatschappelijke organisaties is beoordeeld, moet aansluiten op een aantal beschermde gebieden langs de grens met naburige landen, zodat een veiliger leefomgeving voor dieren, zoals de bedreigde Balkanlynx, kan worden gecreëerd.

Een wet voor de aanleg van het nationale park dat een van de grootste beschermde gebieden in Europa moet worden, is aan het parlement voorgelegd en heeft inmiddels alle besluitvormingsstappen doorlopen, waarbij nog wordt gewacht op de uiteindelijke goedkeuring door de assemblee. De minister voor Milieuzaken en Ruimtelijke Ordening, Naser Nuredini, verklaarde dat men verwacht dat de wet door het parlement tijdens de zitting op 15 juni zal worden uitgevaardigd.

De goedkeuring van de Šar Mountain National Park Wet Law lijkt nabij, aangezien de laatste berichten erop wijzen dat een investeerder die een kleine waterkrachtcentrale in het gebied wilde bouwen, het project heeft afgeblazen. Aangewakkerd door de overheidssubsidies, is er de afgelopen jaren op de Balkan een enorme boom ontstaan bij het bouwen van kleine waterkrachtcentrales, waardoor de natuurlijke leefomgeving ernstig is aangetast.

Frosina Pandurska-Dramikanin vertegenwoordiger van de informele groep Friends of Šara Platform, die de voortgang over aanleg van het nationale park heeft ondersteund door samenwerking met alle belanghebbenden, verklaarde op 9 juni:

Сметам дека прогласувањето на Шара за НП ќе отвори позитивни можности за локален рурален развој, туризам и реално ќе го подобри животот на локалното население. Денес претставниците на турстичкиот сектор потврдија дека туризмот на Шара се развива постојано во последните 10 години. Националниот парк ќе биде врската меѓу туристите, понудувачите на услуги и локалното население. Проектите што ќе се спроведуваат во идниот национален парк освен за заштита на природа ќе бидат и во насока на подобрување на меката инфраструктура, поставување на стандарди за туризам во заштитено подрачје и едукација за одржливо користење на природните ресурси во паркот. Процесот ќе биде долг но можностите за развој се огромни бидејќи со прогласувањеото на Шара ќе добиеме прекугранично заштитено подрачје од околу 240000 км2 што е добро и за природата и за луѓето.

Ik denk en verklaar dat het Šara Mountain nationaal park positieve mogelijkheden biedt voor de ontwikkeling van de lokale gemeenschap en het toerisme en dat de leefomstandigheden van de plaatselijke bevolking duidelijk zullen verbeteren. Vertegenwoordigers uit de toeristenindustrie bevestigden dat het toerisme in dit gebied de afgelopen tien jaar onafgebroken groeit. Het nationale park vervult een bindende rol tussen het toerisme, service providers en de lokale gemeenschap. Toekomstige overheidsprojecten zullen op de eerste plaats natuurbescherming tot doel hebben, tegelijk met de verbetering van de infrastructuur, de normering van het toerisme in het beschermde gebied en de ontwikkeling van een duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen in het park. De procedure zal lang duren, maar biedt volop kansen, want we krijgen er een grensoverschrijdend beschermd gebied van 240.000 vierkante kilometer voor terug, dat ten goede komt aan de natuur en de bewoners.

Paardrijden is een milieuvriendelijke toeristische attractie in het toekomstige Šar Mountain National Park in Noord-Macedonië. Foto Aleksandar Panajotov/Natura MK, toestemming voor publicatie.

Anela Stavrevska-Panajotova, een IUCN nationaal expert, verklaarde aan Meta.mk dat het proces in de eerste plaats aandacht moet besteden aan de behoefte van mensen op het platteland, binnen de opgelegde beperkingen van het binnenkort te introduceren beschermd natuurgebied.

Последниот Национален парк во државата бил прогласен пред шеесет и три години во едно сосема поинакво општествено уредување. Најголемиот предизвик со кој се соочуваме е недостатокот на општествена меморија за водење на целата постапка. Во овој долг но и историски процес сите локални чинители, локалното население, има ургентна потреба од одговори бидејќи живее со и од планината. Сите одговори како во иднина ќе функционира националниот парк, од сите аспекти, ќе бидат детално разработени во менаџмент планот кој моментално го подготвуваме и се очекува да биде завршен до ноември. Се обидуваме во процесот на подготовка на овој документ максимално да ги вклучиме сите засегнати страни но и да ја искористиме уникатната можност за воведување интернационални практики и иновативност кои ќе бидат пример за добро функционирање на нов современ парк.

De laatste keer dat een nationaal park in dit land werd geïntroduceerd was 63 jaar geleden tijdens een totaal ander politiek systeem. De grootste uitdaging waarmee we worden geconfronteerd is het gebrek aan constitutioneel geheugen om een dergelijke procedure te realiseren. Tijdens dit lange en historische traject hebben alle lokale belanghebbenden en de lokale bevolking die in de bergen leven en hier hun brood verdienen, de noodzaak voor een institutionele benadering uitgesproken. Momenteel werken we met elkaar aan het formuleren van een managementplan voor het nationaal park, waarmee alle vragen moeten worden beantwoord. Tegen november moet het plan klaar zijn. Het is onze bedoeling om alle belanghebbenden bij de voorbereidingen te betrekken. Ook willen we van  deze unieke gelegenheid gebruikmaken om internationale praktijken en innovaties te introduceren, die wij misschien als concept kunnen gebruiken om een eigentijds, goed functionerend nationaal park te realiseren.