Scheepvaartverkeer in de Griekse haven van Piraeus zoals gezien op MarineTraffic [1], 13 mei 2021.
Chinese investeringen in de Griekse haven Piraeus, als deel van het Belt and Road-initatief (BRI), hebben de handel tussen de twee landen bevorderd. Maar de spanningen in verband met de vermeende overtreding van de milieuvoorschriften brachten een conflict tussen de potentiële voor- en nadelen van die investering aan het licht.
In 2016 kocht COSCO, China's staatsscheepvaartbedrijf, een meerderheidsaandeel in het overheidsbedrijf dat Piraeus beheert (PPA), een haven net ten zuidwesten van Athene. Onder COSCO-PPA werd de haven van Piraeus de grootste in de Middellandse zee [2][en]. China noemt ze de “Dragon’s Head [3][en],” als een belangrijk toegangspunt voor Chinese goederen in Europa. Volgens het Griekse bureau voor statistiek [4] [gr/en], ging de waarde van de import van China van 2.89 miljard euro (US$ 3.2 billion) in 2016 naar 3.74 miljard euro (US$ 4.27 billion) in 2020 [5][gr/en].
Deze expansie ging echter gepaard met oppositie van de plaatselijke bevolking tegen de toxische pollutie van de visserij in het gebied. Een juridische strijd was het resultaat in mei 2020. Tegelijkertijd worstelen de inwoners en betrokken milieudeskundigen met een zwakke plaatselijke regelgeving en de verdenking dat de Griekse autoriteiten de kant van COSCO-PPA kiezen omwille van groei en opportuniteit.
Terwijl de Griekse opiniepeilingen de afgelopen jaren herhaaldelijk een over het algemeen positieve houding [6][en] ten opzichte van China en de Chinezen hebben laten zien, wordt die goodwill bedreigd door de spanningen over de haven van Piraeus. En dit conflict speelt zich zowel in de rechtbanken als in de publieke opinie af.
Globale projecten in kwetsbare ecosystemen
Om een bijkomend belang van 16 procent in de PPA te verwerven [7] [en], moet COSCO nieuwe infrastructuur leveren. Van alle projecten in het masterplan van de PPA is het belangrijkste en duurste project een nieuwe haven voor cruiseschepen in het Peiraiki-district van Piraeus.
Het plan voor de cruisehaven houdt in dat 620.600 kubieke meter sediment [8] [gr] van de zeebodem van de havenstad wordt verwijderd en in zee wordt gestort, tussen de nabijgelegen eilanden Aegina en Salamina. Dit sediment bestaat uit tientallen jaren rioolwaterlozing, maritiem afval en verontreinigende stoffen van de intensieve industriële installaties in het gebied. Wanneer het wordt uitgeschept, elders wordt gedumpt en opnieuw in werking treedt, kan het catastrofaal zijn.
Eind april 2020 waarschuwde [9] [gr] het mariene conservatie-instituut Archipelagos dat de activiteit een ernstige impact zou hebben op de visserij in het gebied. De Vereniging van werknemers van het Helleens Centrum voor marine-onderzoek waarschuwde [10] [gr] dat de impact een “subaquatisch giftig stortterrein” zou creëren, ten koste van de kwetsbare ecosystemen van het gebied.
De Griekse Ombudsman, een nationale, grondwettelijk bekrachtigde waakhond, heeft belangrijke vergunningen geïdentificeerd [11] [gr] die nooit werden goedgekeurd vóór de ontwikkeling van de nieuwe haven in Peiraiki. De vergunning om welke ontwikkelingsactiviteit dan ook uit te voeren, is in 2018 verlopen, en bevatte nooit de toestemming om een nieuwe haven te ontwikkelen. Ook ontbreekt een strategische effectbeoordeling (Strategic Impact Assessment [12] (SEA)), die door de Europese Unie vereist zou zijn voor een ontwikkeling van deze omvang.
Ondanks het uitblijven van de nodige toestemmingen is COSCO-PPA in 2020 tijdens de COVID-19-lockdown begonnen met de ontwikkeling van de haven.
De locale bevolking vecht terug
In de laatste week van april 2020, toen drijvende kranen modder uit het water schepten en op schuiten overlaadden, probeerden de inwoners van Peiraki de schepen te identificeren op marinetraffic.com, een openbaar toegankelijke verkeersbegeleidingsdienst. Zij zagen niets – het automatische identificatiesysteem van de schepen was uitgeschakeld, hetgeen in strijd is met de Griekse wet [13] [gr].
Anthi Giannoulou, een advocate die het Arbeidscentrum van Piraeus vertegenwoordigt in een rechtszaak tegen de haven, vertelde Global Voices dat ze de kustwacht bewijsmateriaal van marinetraffic.com heeft gestuurd. “Er gebeurde niets, voor zover ik weet. In plaats daarvan werd het hoofd van het havenkantoor van Piraeus gepromoveerd,” zei ze in een interview dat in februari 2021 werd afgenomen.
In mei 2020 hebben het Piraeus Labour Center en een groep van 115 lokale burgers elk een verzoekschrift [14] [gr] ingediend bij de hoogste administratieve rechtbank van Griekenland met het verzoek om nietigverklaring van de besluiten die de ontwikkeling van de haven goedkeurden. Giannoulou diende ook een aanvullende buitengerechtelijke ingebrekestelling [15] [gr] in bij de autoriteiten, waarin zij haar argumenten uiteenzette en in het openbaar bekendmaakte.
De publieke oppositie tegen het project wordt verwoord door Kritonas Arsenis, een milieuactivist die al lang lid is van de oppositiepartij Diem25. In een toespraak tot het parlement [16] [gr] in mei 2020 drong hij bij de regering aan op opheldering over de baggerwerkzaamheden:
[το έργο] γίνεται χωρίς τη στοιχειώδη τήρηση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νοµοθεσίας, ή της ελληνικής νοµοθεσίας
[het project] wordt uitgevoerd zonder in de verste verte rekening te houden met Europese milieuwetgeving of Griekse wetgeving.
Terwijl de hoogste administratieve rechtbank van Griekenland beraadslaagt [17], mag er worden gebaggerd in Peiraiki, maar mag er geen baggerspecie worden gestort in de Saronische Golf.
De regionale raad stemde intussen voor strengere voorwaarden voor mogelijke baggeractiviteiten.
In december 2020 heeft het ministerie van Milieu een door COSCO-PPA ingediende effectbeoordeling goedgekeurd, maar het bedrijf mist nog steeds de meer uitgebreide en wettelijk verplichte Strategische effectbeoordeling [12] [en] (SEA).
Een laag profiel
Ondanks het feit dat de ontwikkeling van de haven van Piraeus een belangrijk deel van de Griekse visoogst kan vergiftigen, is er in de Griekse media weinig aandacht besteed aan het debat. COSCO-PPA heeft zich in Griekenland op de vlakte gehouden en er de voorkeur aan gegeven haar standpunt te laten vertegenwoordigen door haar bondgenoten in de Griekse regering.
In antwoord op een vraag van Global Voices over de vereiste licenties en milieustudies antwoordde COSCO-PPA het volgende:
Ο ΟΛΠ Α.Ε. τηρεί το σύνολο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και δημοσιοποιεί τα περιβαλλοντικά στοιχεία που προβλέπονται από τη νομοθεσία, τόσο στις εκθέσεις Εταιρικής Υπευθυνότητας όσο και στην Ετήσια Οικονομική Έκθεση της Εταιρείας.
PPA S.A. houdt zich aan alle milieuwetgeving en publiceert milieugegevens, zoals door de wet verplicht gesteld, zowel in haar verslagen over maatschappelijk verantwoord ondernemen als in haar jaarlijks financieel verslag.
COSCO's onderneming in Piraeus mag dan wel bovenaan de agenda van bilaterale ontmoetingen tussen Griekenland en China staan, maar ze zullen waarschijnlijk op tegenstand blijven stuiten: Groepen als City-friendly port! [18] [gr] en ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ [19] (Piraeus solidariteit)[gr] zijn kritische platforms geweest voor het publiceren van audiovisuele bewijzen van dubieuze COSCO-PPA activiteiten. Wat de leden van dergelijke groepen meer in het algemeen over de BRI denken, is niet altijd duidelijk. Het lijkt veilig om te zeggen dat de kwetsbare ecosystemen van het gebied en hun kustgemeenschappen voor hen belangrijker zijn dan plannen voor grenzeloze groei.