Het militaire erfgoed van de politie in Latijns-Amerika

Foto: Connectas

Geschreven door Suhelis Tejero in Connectas, bewerkt en geupdated door Global Voices.

Op klaarlichte dag, in het volle zicht van de menigte, ligt een vrouw op de grond met de knie van een politieagent in haar nek. Victoria Salazar Arriaza kreunt, waarna haar lichaam het opgeeft in een straat van de toeristische Mexicaanse badplaats Tulum. De dood van de Salvadoraanse migrant, die veel internationale verontwaardiging veroorzaakte, werd opgenomen en maakte nog eens duidelijk dat politiegeweld hoogtij viert in Latijns-Amerika.

Slechts een paar dagen later in Villa Altagracia, de Dominicaanse Republiek, ‘verwart’ de politie een voertuig van evangelische predikanten met dat van vermeende criminelen. Overlevenden kunnen zich niet herinneren dat de agenten hen hebben bevolen te stoppen, wel herinneren zij zich de twaalf schoten waarbij een pasgetrouwd stel omkwam.

Vanaf eind april circuleren er video's op allerlei social media-kanalen, die laten zien hoe demonstranten in Colombia om het leven komen door kogels van de nationale politie. Op zijn minst 19 mensen zijn gestorven en honderden zijn gewond geraakt bij de Colombiaanse protesten in 2021. De opstand begon tegen een belastinghervorming en liep vervolgens uit op demonstraties tegen toenemende ongelijkheid en staatsrepressie.

Deze drie situaties zijn de meest recente voorbeelden van een steeds repressievere cultuur die bijna overal ter wereld in wetshandhavingsinstanties van de grond is gekomen, zoals de burgers van Minneapolis in de Verenigde Staten ook hebben mogen meemaken. Het is een fenomeen dat in Latijns-Amerika wordt gecombineerd met historische, diepgegronde problemen als geweld, straffeloosheid en een gebrek aan institutionaliteit.

Over het algemeen hebben inwoners uit de regio zeer weinig vertrouwen in de politie; dat blijkt althans uit recente onderzoeken van de Barometer of the Americas. Het regionale rapport van 2019 gaf aan dat, in het beste geval, zoals dat jaar in Brazilië, 53 procent van de bevolking de politie vertrouwt. In andere landen, bijvoorbeeld Mexico, Guatemala, Paraguay en Peru, zei minder dan een derde van de bevolking vertrouwen te hebben in haar agenten.

Achter dit wantrouwen schuilt een factor die door de jaren heen is blijven bestaan: een militaire training die voorafgaat aan de veiligheid die politieagenten zouden moeten bieden. Zo zijn de nationale veiligheidsdiensten in een aantal Latijns Amerikaanse landen, waaronder Chili, Brazilië en de Dominicaanse Republiek, ontstaan ​​tijdens een dictatuur. In andere landen, Colombia bijvoorbeeld, nam de politie op de heftigste momenten van de burgeroorlog deel aan militaire activiteiten tegen de illegale organisaties in het land.

In het geval van Colombia tonen de enquêtes van Barometer aan dat de bevolking tot op zekere hoogte het vertrouwen in de politie zelfs heeft teruggewonnen na 2016. In dit jaar de nationale regering en de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC) ondertekenden namelijk het vredesakkoord. Van 35 procent vertrouwen in 2016 steeg het tot 42 procent twee jaar later, maar gezien de recente gebeurtenissen zal dit percentage waarschijnlijk aanzienlijk dalen.

De regio kenmerkt zich niet door een te groot vertrouwen in de politie.

Dat het militaristische aspect nog steeds aanwezig is, betekent in Colombia, Brazilië en Peru dat politiemannen niet als burgers worden behandeld door het juridische systeem. Wanneer een agent het gebruik van geweld overschrijdt en zijn functie op deze manier misbruikt, wordt hij beoordeeld door militaire rechtbanken – ook al maakt hij in feite helemaal geen deel uit van deze strijdkrachten.

De Wereldorganisatie tegen Marteling, die meer dan 200 NGO's over de hele wereld samenbrengt, heeft onlangs haar bezorgdheid uitgesproken over de “verontrustende trend naar militarisering” die wordt vertoond door de politie over de hele wereld.

De Inter-American Dialogue (DI), een Amerikaanse denktank, voegde hieraan toe dat de politie is getransformeerd door “het extreem hiërarchische milieu met een hoge mate van machtsconcentratie en het innemen van posities”, en dat de politie kenmerken vertoont die te vergelijken zijn met het leger.

DI merkte nog iets op dat de nieuwe, hervormde politie karakteriseert: de beheersing van sociale protesten. De denktank benadrukte de situatie in Nicaragua, waar de politie zich jarenlang concentreerde op het voorkomen van misdaden en zeer dicht bij de burgers stond, maar vanaf 2018 heeft deelgenomen aan het onderdrukken van demonstranten en zij die kritiek hebben op de regering van Daniel Ortega. Een soortgelijk scenario van politiegeweld tegen protesten heeft zich voorgedaan in Venezuela in 2014 en in Chili vanaf eind 2019.

Eind 2019 vond een sociale opstand plaats in Chili waarbij honderden gewonden vielen door politierepressie.

In dit laatste land beleefde Gustavo Gatica de meest grauwe dag van zijn leven. “Ik zag overal sterretjes, zoals in tekenfilms… en toen werd het zwart”, zei hij tegen de BBC. Gustavo werd blind nadat de Chileense politie hem in 2019 in het gezicht had geschoten met rubberen kogels. Hij werd het symbool van slachtoffers van politierepressie. Door het gebruik van niet-dodelijke wapens bij demonstraties hebben de agenten honderden protestanten ernstig verwond tijdens de eerste maanden van de protesten.

Gewelddadige acties van de politie, zoals de onderdrukking van demonstranten in Chili of de dood van het evangelische echtpaar in de Dominicaanse Republiek, zijn schandalig genoeg geweest voor die regeringen om zo snel mogelijk hervormingen aan te kondigen: iets dat jarenlang buiten het politieke debat was gebleven, ondanks oproepen van mensenrechtenorganisaties.

Maar dit blijkt een moeilijkere taak te zijn dan gedacht. Een van de politieagenten die werd gearresteerd voor de dood van het evangelische paar gaf tijdens ondervragingen toe dat hij en zijn collega's inderdaad ‘instinctief’ schoten op het voertuig van het paar. In het Mexicaanse geval stierf Victoria Salazar niet in een op zichzelf staande gebeurtenis, omdat de politiediensten van Quintana Roo een lange geschiedenis van misbruik tegen burgers hebben opgebouwd.

Zo valt nog te bezien of, naarmate de maanden verstrijken en de woede langzaam afneemt, de beloften van de overheid werkelijkheid worden om een ​​diepgewortelde cultuur van repressie achter zich te laten.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.