Screenshot van het France24 YouTube-kanaal [1] met beelden van Hirak-demonstraties in Algerije.
Sinds begin 2019 heerst er onrust in Algerije. Een populaire anti-regering straatprotestbeweging, Hirak [2] [en], oogstte al groot succes bij allerlei ethnische en sociale groepen van de maatschappij, en gaat door. Het antwoord van de regering bestaat uit het invoeren van wetten en maatregelen die de vrijheid van meningsuiting beperken, met als rechtvaardiging de noodzaak om de pandemie te bestrijden.
De Hirak-beweging vond haar oorsprong in februari 2019, een paar dagen nadat president Abdelaziz Bouteflika, aan de macht sinds 1999, aankondigde dat hij voor een vijfde mandaat zou kandideren. Het Algerijnse volk reageerde met de grootste vreedzame demonstraties sinds het einde van Algerijnse burgeroorlog in 2002. Uiteindelijk gaf Bouteflika zijn nederlaag toe en trad terug op 2 april 2019.
Maar zijn ontslag bracht niet de veranderingen die een meerderheid van Algerijnen verwachtte. Het protest werd daarom vreedzaam verder gezet, elke vrijdag, over het hele land, om wezenlijke politieke veranderingen te eisen, en een einde aan corruptie op grote schaal.
Zoals uitgelegd in dit Twitter-account dat de Hirak-beweging volgt, gaat het om de mentaliteit van de regering die allerlei argumenten gebruikt, waaronder de pandemie, om haar greep op de maatschappij te rechtvaardigen:
#Algerije [3] military-oligarchic-junta uses cover of COVID-19 to strangulate the popular uprising. The #hirak [4]‘s central demand for a civilian and not a military state is designed to fight this precise mindset and its inherent repressiveness. #Algerie [5]https://t.co/TpoTNF3PgN [6]
— Algeria Revolt (@AlgeriaRevolt) May 11, 2020 [7]
#Algerië [3] Militair-oligarchische junta gebruikt COVID-19 als dekmantel om de volksopstand te onderdrukken. De centrale vraag van #hirak [4] naar een burgerlijke, en niet een militaire staat, heeft juist de bestrijding van die mentaliteit op het oog, en de onvermijdelijk daarmee gepaard gaande onderdrukking. #Algerie [5]https://t.co/TpoTNF3PgN [6]
— Algeria Revolt (@AlgeriaRevolt) 11 mei 2020 [7]
Uiteindelijk reageerden de autoriteiten op de beweging door presidentsverkiezingen te houden in december 2020, die gewonnen werden door Abdelmajid Tebboune. Maar de verkiezing werd grotendeels geboycot [8] [en], en grote delen van de bevolking toonden weinig vertrouwen in de kandidaat omdat veel Algerijnen hem niet bepaald anders zien als zijn voorgangers.
Want, terwijl Tebboune aanvankelijk steun betuigde [9] [fr] voor de Hirak-beweging, wijzigde hij later zijn mening en steunde de invoering van wetgeving die de digitale vrijheid van meningsuiting in Algerije beperkt. En dus hielden de protesten aan.
Eerste veranderingen in wetgeving gedurende de pandemie
De eerste belangrijke verandering gebeurde in april 2020. Het Algerijnse parlement en de senaat stemden voor amendementen in het strafwetboek die zwaardere straffen introduceren in bepaalde omstandigheden, zoals in tijden van pandemie. Village de la justice [oord van rechtspraak], een online publicatie opgericht door juridische experts, legt dit uit in een artikel [10] [fr]:
Le nouveau Code pénal prévoit ainsi une peine d’un à trois ans de prison, et une amende pouvant aller jusqu’à 300 000 dinars algériens (1900 euros) à l’encontre de « toute personne jugée coupable de propagation de fausses informations » Les peines peuvent être plus lourdes, de trois à cinq ans de prison « si ces actes sont commis durant les périodes de confinement sanitaire ou d’une catastrophe naturelle, biologique ou technologique ou de toute autre catastrophe.
The new Penal Code includes sentences of one to three years in prison, and a fine of up to 300,000 Algerian dinars [US$ 2 261] against “anyone found guilty of spreading false information”. The penalties can be heavier, from three to five years in prison “if these acts are committed during periods of sanitary confinement or of a natural, biological or technological disaster or any other disaster”.
Het nieuwe strafwetboek bepaalt een straf van één tot drie jaar gevangenis, en een boete die tot 300.000 dinar kan oplopen (1.900 Euro) voor “eenieder die schuldig bevonden wordt aan het verspreiden van valse informatie”. De straffen kunnen zwaarder zijn, gaande van drie tot vijf jaar gevangenisstraf “als de daden begaan worden gedurende periodes van lockdown of natuurrampen, of rampen van biologische, technologische of andere aard.”
Meer dwingende wetgeving onder het nieuwe presidentschap
Staatsmedia staan in Algerije onder stricte controle en censuur [11] [en], en verstrekken informatie die eerst door de autoriteiten goedgekeurd moet worden. In die omstandigheden vertegenwoordigen onafhankelijke platforms zoals privé-media, satelliet-tv en andere overzeese media de belangrijkste alternatieve bron van informatie.
In een telefonisch interview met GV verklaart El Kadi Ihsane [12], die meerdere onafhankelijke mediakanalen bezit, de algemene context:
Le système a depuis huit ans extrêmement réglementé les moyens de financements des médias, au point de les mettre en péril. Aujourd’hui, nous traversons une période critique, il n’y a aucun modèle qui est capable de fournir une information de qualité par manque de moyen car ces restrictions ne permettent pas de garantir un modèle économique viable et de se projeter, on est dans une précarité totale.
The system has for eight years now severely regulated the means of financing media, to the point of endangering it. Today, we are going through a critical period, there is no model that is capable of providing quality information for lack of means because these restrictions do not make it possible to guarantee a viable economic model and to envision the future, we are in a state of total precariousness.
Het systeem heeft sinds acht jaar de financiële middelen van de media extreem gereglementeerd, tot op het punt dat ze in gevaar komen. We gaan vandaag de dag door een kritieke periode, er is geen enkel model dat kwaliteitsvolle informatie kan leveren, door het gebrek aan middelen, want de beperkingen veroorloven geen leefbaar economisch model, geen blik op de toekomst, en we leven in totale onzekerheid.
Verder steeg de internetpenetratie met 12 procent [13] [en] tussen 2019 en 2020, met een bereik van meer dan 52 procent van de bevolking.
Volgend op de amendementen van het strafwetboek van april 2020 introduceerde de regering van Tebboune in december 2020 zijn eerste decreet ooit [14] [fr], voor de regulering van electronische media. Het decreet bevat nieuwe beperkingen [15] [fr] voor het gebruik van digitale media in Algerije en weerspiegelt de zienswijze van de regering, zoals uitgelegd [16] [fr] in dit artikel van de minister van communicatie:
Ce décret, premier du genre en Algérie, constitue l'une des priorités du plan d’action du secteur dans le cadre de l'intérêt accordé par le Président de la République à la généralisation du numérique et au contrôle de la presse électronique qui renferme des avantages et des inconvénients principalement liés à la mauvaise utilisation de ce type de médias modernes pour porter atteinte aux individus et aux institutions en diffusant des rumeurs, des fake news et des vidéos truquées
This decree, the first of its kind in Algeria, constitutes one of the priorities of the action plan of the sector as the result of the attention paid by the President of the Republic to the overall digitalization and the control of online media. Such media has advantages and disadvantages, the latter happening when media is used to harm individuals and institutions by spreading rumors, fake news and faked videos.
Dit decreet, het eerste in zijn soort in Algerije, bevat één van de prioriteiten van het actieplan voor de sector in het kader van de aandacht die door de president van de republiek besteed wordt aan uitbreiding van digitalisatie en controle van de electronische pers. Deze media hebben voordelen, maar ook nadelen, hoofdzakelijk door een verkeerd gebruik van dat type van moderne media om schade toe te brengen aan individuen en instellingen door geruchten, fake news en nep-video's te verspreiden.
Eén van de veranderingen die dit decreet introduceerde is de verplichte registratie van Algerijnse mediakanalen op een .dz-domein, wat een duidelijke poging is om de inhoud te controleren, gezien de strenge censuurwetten in Algerije. Vandaar dat de meeste, zoniet alle, sites van de oppositie buiten Algerije geregistreerd zijn, om de veiligheid te verzekeren van hun medewerkers, [17] [fr], die vaak pseudoniemen gebruiken om zichzelf en hun families te beschermen tegen intimidatie door de staat.
Journalisten en bloggers betalen hoge prijs
Terwijl Algerijnse autoriteiten op 18 februari 2021 een aantal politieke gevangenen vrijlieten [18] [en], in een poging om verdere massa-demonstraties ter viering van de tweede verjaardag van de Hirak-beweging te voorkomen, hebben de meest uitgesproken stemmen ter verdediging en vertegenwoordiging van vrijheid van meningsuiting alles bij elkaar een hoge prijs [19] [en] betaald omdat ze durfden hun rechten op te eisen.
Een voorbeeld is Walid Kechida, oprichter van de Facebook-pagina “Hirak Memes” [20] met bijna 15.000 leden, waarop hij met humoristische plaatjes kritiek uitoefent op de regering en de Hirak-beweging ondersteunt. Hij werd gearresteerd op 27 april 2020 onder beschuldiging van “belediging van de president”, een misdaad die vernoemd wordt in de april-amendementen van het strafwetboek, in de context van online publicaties.
Een gelijkaardig voorbeeld is Khaled Drareni, één van de meest openhartige journalisten van de Hirak-beweging. Hij werd vrijgelaten op 19 februari nadat hij bijna een jaar in de gevangenis [21] doorbracht omdat hij naar verluid “had aangezet tot ongewapende samenkomsten”.
Amira D., een studente en activist, die haar volledige naam liever niet bekend maakt, vertelde GV:
Ces deux jeunes qui ont réussi à mettre à genoux un système juste avec un stylos et un téléphone, sont le visage de la jeunesse algérienne, ils nous ressemblent, dans la diversité qu’est notre jeunesse. Le système à travers la justice veut nous faire peur.
Those two young men managed to bring a system to its knees simply with a pen and a phone, and represent the face of the Algerian youth, they look like us in the diversity that is embodied by our youth. The system wants to scare us by using the legal system.
Die twee jonge mannen die erin gelukt zijn het systeem op de knieën te krijgen met enkel pen en telefoon zijn het gezicht van de Algerijnse jeugd, ze lijken op ons in de diversiteit die onze jeugd vertegenwoordigt. Door middel van justitie wil het systeem ons afschrikken.
Dit artikel is onderdeel van een serie berichten die onderzoek uitvoeren naar inmenging in digitale rechten tijdens lockdowns en daarbuiten gedurende de COVID-19 pandemie in negen Afrikaanse landen: Oeganda, Zimbabwe, Mozambique, Algerije, Nigeria, Namibië, Tunesië, Tanzania en Ethiopië. Het project wordt gefinancierd door het Africa Digital Rights Fund of The Collaboration on International ICT Policy for East and Southern Africa [22] (CIPESA).