Sapana Rokka Magar geïnterviewed door astroloog Harihar Adhikari. Screenshot uit YouTube video van Marga Darshan.

De BBC heeft Sapana Roka Magar, een 18-jarige crematoriumarbeidster uit Nepal, opgenomen in haar 100 Vrouwen van 2020 [en – alle links], een jaarlijkse lijst van inspirerende en invloedrijke vrouwen uit heel de wereld.

Sapana werkt samen met het Centrum voor de behandeling en rehabilitatie van daklozen, een Nepalese liefdadigheidsinstelling die hulp biedt aan daklozen. De afgelopen drie jaar verzorgden Sapana en haar team  hindoebegrafenisrituelen voor verlaten en ongeïdentificeerde overleden lichamen.

Omdat COVID-19 de daklozen in Nepalese steden disproportioneel treft, werd Sapana's werk essentieel voor deze kwetsbare bevolkingsgroep, die zo vaak verstoken blijft van waardige begrafenissen.

Nadat Sapana's team de overleden lichamen van de straat of mortuaria identificeert en verzamelt, worden de lijken voor post-mortemonderzoek naar een hospitaal overgebracht. Wanneer het lichaam niet opgeëist wordt binnen de 35 dagen, brengt de organisatie het naar een crematorium en wordt daar Dagbatti, een traditioneel laatste ritueel in de hindoereligie, uitgevoerd.

Dagbattirituelen worden doorgaans uitgevoerd door de mannelijke familieleden van de overledene. Sapana heeft evenwel zelf de rituelen voor honderden onopgeëiste lichamen al uitgevoerd in de Pashupati Aryaghat (crematieplaats), aan de oevers van de Bagmatirivier in Kathmandu, Nepal.

Sapana werd geboren in een middenklassegezin in een klein dorpje van Nepals Myagdidistrict in de provincie Gandaki. Zij zou een briljante leerlinge geweest zijn in haar kinderjaren. Toen ze 14 was verhuisde ze naar Beni, de grootste stad van Myagdi, om er te studeren — en toen liep het grondig mis.

Tegen de wil van haar ouders trouwde ze met een teenager. Na een paar maanden sprong de relatie af en Sapana merkte dat ze ontweken werd in haar dorp. Ze nam afstand van haar familie en werd dakloos.

Ze leefde op straat en kwam in contact met het Centrum voor de behandeling en rehabilitatie van daklozen, en ze begon er te werken. Sapana noemt de president van de organisatie, Dinesh Jung Basnet, haar peetvader.

Genderstereotypen aanpakken

Genderrollen blijven zeer strikt in Nepal, vrouwen worden geacht het huishouden te runnen en voor de familie te zorgen. De pandemie heeft de genderongelijkheid verergerd voor wat onderwijs, tewerkstelling en inkomen betreft.

In de hindoereligie zijn vrouwen niet toegelaten op crematieplaatsen; in de dorpen mogen enkel de mannelijke familieleden deelnemen aan begrafenisrituelen.

Door de laatste rituelen te voorzien voor onopgeëiste lijken, vervult Sapana een job die de meeste mannen niet zouden willen doen.

Nepalese sociale mediagebruikers waren opgetogen toen ze zagen dat Sapana opgenomen is in de BBC-lijst en deelden felicitatieberichten.

Freelance-auteur Dil Nisani Magar tweette:

Je hebt wellicht veel pijn, stress en problemen gehad tijdens je werk, maar dit nieuws maakt zeker alle Nepalezen blij. Gefeliciteerd, Supana Baini, je bent een bron van inspiratie voor de jeugd.  https://t.co/yHnMako5Qm

— Dil Nisani Magar (@dil_nisani)  24 november, 2020

Opvoeder Santosh Upadhyaya tweette:

Ik ben zo blij de naam van tenminste één Nepalees te zien op de lijst van honderd vrouwen gepubliceerd door de BBC voor 2020. Gefeliciteerd, Mevr. Sapana Roka Magar. We zijn trots op u.  https://t.co/svburWqFzx

— Santosh Upadhyaya (@santoshdhungel9) 25 november, 2020

Jeugdactivist Nikita Bhusal tweette:

Nadat ze drie maanden dakloos was, reisde Sapana naar Kathmandu, waar ze betrokken raakte bij een organisatie die onopgeëiste lijken cremeert. Ga ervoor, Sapana Roka Magar, als een van de BBC's 100 invloedrijke vrouwen van het jaar. #BBC100Women https://t.co/jZlyHYW50X pic.twitter.com/QaeXuTsMuo

— Nikita Bhusal (@bhusalnikita) 25 november, 2020

De voormalige VN-Assistent-Secretaris-Generaal en Adjunct-CEO van UNICEF tweette:

Dank je, Sapana Roka Magar, voor je bewonderenswaardige inzet. Wat een fantastische ommekeer in je leven! https://t.co/rk6bneGDoA https://t.co/pXCV139GfL

— Kul Chandra Gautam (@KulCGautam) 25 november, 2020

Ondernemer Kushal Sundar Shrestha betreurde dat Nepal Sapana pas erkende nadat ze de BBC-onderscheiding kreeg:

Eigenlijk zie ik niet in hoe het komt dat we als natie deze helden en hun daden onvoldoende erkennen, maar dan worden ze opgemerkt door @BBC en beginnen we hen te waarderen en te feliciteren. Chapeau, Sapana Magar en alle vrouwen die het verschil maken in hun samenleving en land! — Kushal Sundar Shrestha (@iamkushal) 28 november , 2020

In 2019, Bonita Sharma, a social entrepreneur from Nepal, was also listed in BBC's 100 Women, in the knowledge category.

Bonita Sharma, een sociale zakenvrouw uit Nepal, stond ook op de BBC-lijst in 2019, voor de categorie kennis.