[1]Demonstratie voor het parlementsgebouw in Sofia, Bulgarije, op 15 juli 2020. Foto van Veni Koujouharova, gebruikt met toestemming.
Op het Onafhankelijkheidsplein van Sofia zijn de zomeravonden rumoeriger geweest dan anders. Sinds begin juli verzamelen groepen zich hier voor het parlement. “Ostavka”, scanderen ze, wat zoveel betekent als “ontslag” in het Bulgaars.
Wat begon als publieke verontwaardiging over een prominent politicus die een openbaar strand als zijn privé-bezit beschouwde, evolueerde tot massale demonstraties in het hele land, met de eis tot een alomvattende hervorming [2] van een politiek systeem dat als corrupt en inefficiënt ervaren wordt.
De demonstraties zijn de grootsten die Bulgarije in tien jaar heeft gekend – volgens verschillende schattingen [3] kwamen in Sofia soms tot wel 30.000 mensen samen. Kleinere protesten vonden ook plaats, zowel in andere Bulgaarse steden [4] als in het buitenland. [5] Uit een peiling van Sova Haris [6], een privé enquêtebedrijf, bleek dat 70 procent [7] van de 1.000 ondervraagden de protesten ondersteunden.
Het begon allemaal op 7 juli, toen de leider van de oppositiepartij Yes Bulgaria, Hristo Ivanov [8], probeerde om een nationale vlag te plaatsen op Rosenec, een strand in een openbaar park. Volgens de wet zouden openbare parken voor alle Bulgaren toegankelijk moeten zijn, en Ivanov wilde testen of zijn rechten op Rosenec gerespecteerd zouden worden.
Hij zette zijn vlaggenactie per live-stream [9] op sociale media en naderde het strand in een boot, vermits er geen open wegen zijn die naar het gebied leiden. Zodra hij voet aan wal zette, werd hij benaderd door veiligheidsagenten. Na een heftige discussie duwden ze hem terug in het water.
De bewakers patrouilleerden de zomerresidentie van Ahmed Dogan die erevoorzitter is van de “Movement for Rights and Freedoms [10]” (MRF), de politieke partij die de Turkse minderheid in Bulgarije vertegenwoordigt.
Dogan, een voormalig staatsveiligheidsagent [11] tijdens de communistische era, is tot op heden een invloedrijk figuur in de Bulgaarse politiek. Hij wordt gezien als een belangrijke bondgenoot van eerste minister Boyko Borisov, en Hristov noemt hem [12] de “patiënt nul van wetteloosheid in Bulgarije”.
De bewakers bleken ook agenten te zijn wiens salaris betaald wordt met het geld van de belastingbetalers.
Hier volgt een verkorte versie van Ivanov's live stream:
De zaak werd bekend in de media als “Dogan's Saray” (saray betekent “paleis” in het Turks), en veroorzaakte, zoals te verwachten was, veel publieke verontwaardiging. Zoals bij eerdere schandalen zou de saray-zaak gemakkelijk een afloop gekend kunnen hebben die zó bekend is bij Bulgaren: een paar weken lang domineert de kwestie de krantenkoppen, en vervolgens geraakt ze in vergetelheid. Maar deze keer liep het anders.
Een belangrijk keerpunt was toen de hoofdofficier van justitie, Ivan Geshev, opdracht gaf tot een inval op het presidentieel kantoor, naar verluidt als vergelding voor de opmerkingen van president Rumen Radev, die de particuliere bezetting van het strand van Rosenec veroordeelde. Geshev wordt gezien als een nauwe bondgenoot [13] van Dogan, terwijl Radev, lid van de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), een uitgesproken criticus [14] van de regering is.
Drie uur nadat Geshev's mannen binnenvielen in het presidentieel kantoor, verschenen de mensen op het Onafhankelijkheidsplein in een eerste van vele protestacties die nog zouden volgen.
Vele Bulgaren protesteren niet noodzakelijk in het voordeel van Radev, maar eerder ten gunste van democratische instellingen en verantwoordelijkheid. Ze scanderen tegen Borisov en Geshev, maar roepen ook op tot gerechtelijke hervorming en een duidelijke scheiding der machten.
Dimitar Bechev, een onderzoeker aan de Universiteit van Noord-Carolina die geregeld bijdragen levert aan Al Jazeera, CNN, Foreign Policy en OpenDemocracy, tweette over één van de demonstraties:
“We want no BSP, we want no GERB. We want change.” – protest directed against both the governing center-right party and the Socialist opposition.
— Dimitar Bechev (@DimitarBechev) July 12, 2020 [15]
We willen geen BSP, we willen geen GERB. We eisen verandering”. – protest gericht zowel tegen de regerende centrum-rechtse partij als de socialistische oppositie.
— Dimitar Bechev (@DimitarBechev) 12 juli, 2020 [15]
Antoaneta Dimitrova, politiek wetenschapper aan de Universiteit van Leiden, gaf volgend commentaar:
#protests [16] in Bulgaria continue. For context, this is not the first time that people protest about the shadow power of oligarchs using and controlling state institutions for own gain. It is encouraging that protesters, many young, understand this is not what democracy is, but 1/
— antoaneta dimitrova (@antoanetadl) July 14, 2020 [17]
#protesten [16] in Bulgarije gaan door. Om het in de context te plaatsen: dit is niet de eerste keer dat mensen protesteren over de schaduwmacht van oligarchen die staatsinstellingen controleren en gebruiken in hun eigen voordeel. Het is bemoedigend dat protesteerders, waaronder veel jonge mensen, begrijpen dat dit geen democratie is, … 1/
— antoaneta dimitrova (@antoanetadl) July 14, 2020 [17]
In 2013 barstte overal in Bulgarije protest uit tegen de controversiële benoeming van Delyan Peevski [18] tot chef van het staatsveiligheidsagentschap. De benoeming van Peevski werd uiteindelijk teruggetrokken, maar hij bleef een invloedrijk figuur als mediamagnaat [19]. Naar het schijnt heeft hij banden met de Bulgaarse maffia [20], die tot diep in de Bulgaarse instellingen reikt. [21]
Destijds bleven de betogers ontgoocheld achter; uiteindelijk werd de ene corrupte regering vervangen door een andere. Nu ze uit die moeilijke les geleerd hebben, vragen de demonstranten deze keer meer dan individuele ontslagen. Maar het blijft af te wachten of er echte verandering tot stand komt.