Toren van Telmex in Mexico-Stad. Foto door Carlos Adampol Galindo/Flickr [en], onder licentie van CC BY-SA 2.0 [en]

Dit soort praktijken, die haaks staan op de uitoefening van burgerrechten, kunnen niet alleen tegen de privacy ingaan, maar ook een grote impact hebben in een land waar de vrijheid van meningsuiting bedreigd wordt. Niet veilig kunnen surfen op internet is bijvoorbeeld een probleem voor journalisten en verdedigers van mensenrechten in Mexico, omdat ze vaak hun leven riskeren [es] bij het doen van hun werk. Volgens Verslaggevers zonder Grenzen [es] stond Mexico op plek 143 van de 180 wat betreft persvrijheid.

Daarom gaf ik me in 2016 als vrijwilliger op om, samen met het Project Magma en het project van Mechanismen van Privacy en Anonimiteit van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, mensen te helpen om censuur tegen te gaan en hun privacy te behouden terwijl ze het internet gebruiken, door deelname aan initiatieven van globale samenwerking zoals het Tor-netwerk.

We lieten ons leiden door principes die de basis vormen voor de uitoefening van mensenrechten, zoals vrijheid van meningsuiting en privacy. Een van de dingen die we deden was het delen van onze internetverbindingen om nodes onder te brengen in het Tor-netwerk. Ikzelf opereerde nodes in Canada.

Toen de grootste telecomoperator van Mexico eind 2015 besloot dat het niet mogelijk zou zijn om nodes van het Tor-netwerk te installeren vanuit Mexico, beseften de operators van nodes waarom hun nodes in Mexico niet langer werkten. Telmex ontkende de blokkade toen de groep van vrijwilligers in 2016 vroeg naar de reden hiervan.

Ik sloot me steeds meer aan bij het onderzoek van de vrijwilligers rondom de blokkade. Toen we eenmaal begrepen dat er zeven centrale IP-adressen geblokkeerd waren voor nodes van het Tor-netwerk, wendden we ons tot de Adviesraad van het Federaal Instituut voor Telecommunicatie (IFT), een federaal instituut dat de telecomsector reguleert, en we dienden onze klacht in over de blokkade door Telmex. Toch ging er een jaar voorbij zonder dat het IFT de blokkade onderzocht, en het kon ook niet uitleggen wat er aan de hand was, feiten die zijn eigen adviesraad erkende. De raad waarschuwde dat ze te maken hadden met een mogelijke schending van de neutraliteit van het netwerk, door de overeenkomst CC/IFT/311019/18.

Als laatste middel besloot de groep vrijwilligers – die inmiddels gespecialiseerde analisten op het gebied van netwerken waren geworden – in 2018 om twee technische en methodisch gevalideerde studies [en] uit te brengen als academische publicaties en ze te presenteren op conferenties. 

In 2020 besloten we het verhaal aan Global Voices Advox [en] te vertellen. Tor gaf op hun Twitteraccount onmiddellijk zichtbaarheid aan het verhaal:

En México, el más grande operador de telecomunicaciones bloquea Tor: “Telmex bloqueó el acceso a 7 de las autoridades directorio. En este contexto, se puede acceder a la red Tor como usuario pero no es posible la instalación de nodos.” https://t.co/tcPgIiS5ZX

— The Tor Project (@torproject) May 29, 2020

In Mexico blokkeert de grootste telecomoperator het Tor-netwerk: “Telmex heeft de toegang tot zeven directory-autoriteiten geblokkeerd. Hierdoor is het wel mogelijk om als gebruiker toegang te krijgen tot het Tor-netwerk, maar is het niet mogelijk om nodes te installeren.” https://globalvoices.org/2020/06/04/a-possible-violation-mexicos-biggest-telecommunications-operator-is-blocking-tor-network/ [en]

Tegenover de media die het verhaal oppikten [es], reageerde Telmex in mei 2020. Het erkende dat het inderdaad zeven IP-adressen van het Tor-netwerk blokkeerde, in de veronderstelling dat het ging om een maatregel tegen de malware Wannacry uit 2017, die vier dagen lang actief was.   

Wij, die nu analisten waren geworden, reageerden met opwinding op het nieuws van Telmex waarin we hoorden dat ze de blokkade erkenden, met een samenwerkende houding en enige zekerheden over de maatregel, en we geloofden dat we tot een oplossing konden komen. We communiceerden met het bedrijf dat als ze pretendeerden Wannacry tegen te willen houden, ze op het verkeerde pad waren, en dat hun maatregel impact had op de uitoefening van burgerrechten. Om twee redenen:

1. Wannacry kwam in 2017 en duurde een paar dagen, terwijl de blokkade eind 2015 ontstond. 
2. De blokkade van de zeven adressen had geen technisch voordeel bij het bestrijden van Wannacry. Integendeel: de blokkade heeft invloed op de plaatsing van nodes vanuit Mexico.

Op de dag nadat de communicatie richting Telmex had plaatsgevonden, werd de blokkade van de zeven adressen opgeheven, zonder dat de echte reden bekend werd waarom de telecomoperator de blokkade bijna vijf jaar lang in stand had gehouden, aangezien de opgegeven reden niet klopte met de technische werkelijkheid. 

Het Federaal Instituut voor Telecommunicatie heeft ook de motieven voor de blokkade van Telmex niet onderzocht. Het instituut gebruikte studies en metingen aan het netwerk die werden aangedragen door getroffen gemeenschappen en onderzoekers.  

Eindelijk telt het netwerk van Telmex nu vijf nodes van het Tor-netwerk, die zijn geïnstalleerd nadat de blokkade was opgeheven.

Om de onderzoeken te kunnen realiseren die hebben geholpen om de blokkade van de grootste telecomoperator van Mexico beter te begrijpen, waren belangrijk: de gemeenschappelijke inspanning, dat men het eens was over de gebruikte onderzoekstheorieën [en] en plekken voor discussie zoals Global Voices. Dit waren enkele van de meest noemenswaardige factoren.

We zijn van mening dat dit soort blokkades een overschrijding is van de bevoegdheden van een internetdienstverlener, en dat het tegen de principes van keuzevrijheid, geen discriminatie en verkeersbeheersing ingaat die de neutraliteit van het netwerk vormen volgens artikel 145 van de Federale Wet op Telecommunicatie en Radiodistributie [es], en ook tegen de principes van kwaliteit en dienstverlening van artikel 146 van dezelfde wet. Bovendien beïnvloedt het het de vrije uitoefening van grondrechten als privacy en anonimiteit.

Het is moeilijk te zeggen hoeveel impact de opkomst van computers en forensische analyse in de nabije toekomst zal hebben op de rechtspraak en het nut ervan in Latijns-Amerika om misstanden aan te tonen en te melden. Maar er zijn sterke aanwijzingen die het ons schetsen als een dynamisch en levendig werkgebied, met zijn eigen bedreigingen, kansen en gevechten.