7 colors. Papieren filigraan met handgeschreven en gedrukte tekst in het Farsi Eshgh “Love/Passion”, ecoline en acrylverf, doorsnede: 36 x 4 1/2 inch. (91.4 cm x 11.4) Brooklyn Museum. Copyright: Hadieh Shafie.

Hadieh Shafie is geboren in Iran en groeide op in de Verenigde Staten. Ze is gefascineerd door het opnieuw verbeelden van de boekvorm. Ook is ze geïnteresseerd in het tekenen van tekstuele vormen, de kracht van kleur en het “zoeken naar nieuwe manieren om de ruimte te fragmenteren tussen wat een tekening is en wat een sculptuur”.

Shafie’s kunstwerken bevinden zich onder andere in de collecties van het New York’s Metropolitan Museum of Art en het Brooklyn Museum of Art. In oktober 2019, werd haar kunstwerk “Transition 7″ opgenomen in Christie's Middle Eastern Modern & Contemporary Art.

Shafie’s papieren kunstwerken zijn expressief en zeer arbeidsintensief. Het publiek wordt uitgenodigd in een imaginaire wereld die tegelijkertijd ordelijk en logisch is – een gelaagde wereld waarin het publiek tijdens elk bezoek bekend raakt met een deel van haar kijk op de wereld, techniek en conceptuele complexiteit en de magie van papier en inkt. Een reis waaraan geen einde lijkt te komen. Haar gebruik van woorden en zinnen wijken af van de Perzische en Arabische kalligrafie; het is eerder een toegangspoort naar onvervulde nostalgie, een plaats in een vredige en harmonieuze wereld waar de kunstenares op zoek gaat naar haar herinneringen en identiteit.

Tijdens een interview met Global Voices sprak Hadieh Shafie over haar techniek, het creatieve proces en haar band met Iran. Hieronder volgen fragmenten uit het interview: 

Spike 10. Opgerold papier met handgeschreven en gedrukte tekst in het Farsi Eshgh “Love/Passion”, ecoline en acrylverf, 12 x 6 inch Privécollectie, USA. Copyright: Hadieh Shafie.

Omid Memarian: Een van de opvallendste en meest herkenbare kunstwerken die je hebt gemaakt zijn de kunstwerken van gekleurd, opgerold papier. Met welke gedachte heb je dit werk gemaakt?

Hadieh Shafie: Papier is mijn medium. Tijdens het tekenen, schilderen en beeldhouwen denk ik erover na.

Hoewel schilderen mijn hoofdvak was, volgde ik als bachelor student cursussen papier maken en grafiek en hield van beide procedés. Ik genoot ervan om te zien hoe het papier de verf en inkt absorbeerde. Toen ik in de winter van 1993 naar Brooklyn verhuisde om het MFA-programma in Pratt bij te wonen, had ik het financieel niet ruim. Omdat ik toen al had gemerkt dat tekenen en werken met papier lonend was, besloot ik me hierop volledig te concentreren. Ook omdat ik dacht dat het niet veel geld zou kosten. Tegelijkertijd was ik zeer geïnteresseerd in verluchte handschriften. Voor mij voelde het natuurlijk om het medium te verkennen.

De kunstwerken van opgerold papier kwamen voort uit een serie die ik tussentijds had gedaan, begin 2000, geïnspireerd op het kinderverhaal “The Little Black Fish”.

In deze performances, kopieerde ik pagina’s uit het verhaal, vertaalde een afzonderlijke zin en liet de bladzijde achter in een openbare ruimte om door iemand gevonden te worden.

Ik liet ze achter in boeken in openbare bibliotheken, cafés en winkels. Deze verkenning zette ik voort in mijn atelier. Ik vouwde pagina's uit het boek in kieren van vloeren en muren. Ik had een tafel gevonden met een ontbrekende bout die de poot met het tafelblad verbond. Om de pagina's van het boek in die tussenruimte te krijgen, moest ik het papier oprollen. Toen had ik een aha-erlebnis en ben begonnen met de kunstwerken van opgerold papier. Later werd een reeks werken gebaseerd op deze eerste verkenningen tentoongesteld in School 33 Art Center in Baltimore in een gejureerde tentoonstelling van Allison Knowles, de beroemde kunstenares van Fluxus.

Hadieh Shafie in haar atelier. Fotograaf: Erin Collett.

OM:  In veel van je kunstwerken gebruik je Perzische woorden, maar niet zoals we die kennen uit Perzische of Arabische kalligrafie. Het is alsof de woorden een verhaal in zich dragen dat aan het papier is toevertrouwd. Wat is jouw connectie met woorden en in het bijzonder met “eshgh“, het Perzische woord voor liefde?

HSH: Ik richtte mijn aandacht op het woord “eshgh“, omdat ik vond dat het zijn betekenis had verloren. Het steeds opnieuw tekenen van de vorm is een meditatieve daad. Ik heb verschillende series ontwikkeld. Vanaf vandaag is er de “Grid Series”, inkt op papier.

De serie “Draw, Cut and Peel” bestaat uit inkt- en acryltekeningen met tekst en kleur op museumkarton waarvan het oppervlak is ingekerfd, gesneden en afgescheurd om een dimensioneel oppervlak te creëren. De meest recente serie “Draw, Cut and Rotate”, bestaat uit met potlood getekende concentrische cirkels op museumkarton, die uiteindelijk worden gedraaid om seismische lijnen te creëren en de geschreven tekst te abstraheren.

Ik ben geïnteresseerd in het abstraheren en verhullen van taal.

In de serie met papieren rolletjes verberg ik handgeschreven en gedrukte tekst binnen de concentrische ringen van papierstroken. Ik verberg niet alleen, maar laat soms ook gedeeltelijk de binnenkant van het opgerolde papier zien door de ronde vormen naar buiten te duwen tot spikes die onthullen wat erin verborgen zit.

Gedurende de vier jaar tussen 1979 en 1983 was mijn belangrijkste inspiratiebron en toevlucht het maken van kunst en het lezen van boeken. In die tijd kwam ik er ook achter dat sommige boeken waar ik toegang toe had, zoals “The Little Black Fish” of vertaalde boeken zoals “Gone with the Wind”, boeken waren die je niet openlijk pakte of las. Op dat moment werden boeken kostbare voorwerpen. Een van de dingen die ik het liefste deed was op een ligbed, lavashak of zure kersen etend, een boek lezen en alles om me vergeten. Dagdromen over personages en verhaallijnen en een boek in mijn handen zijn in mij verankerde momenten van ontsnapping en geluk.

Als ik aan een werk begin, weet ik niet altijd wat het uiteindelijke resultaat zal zijn. Ik heb wel een aantal middelen om mee te spelen, zoals het woord “eshgh“. In het Farsi heeft het een diepgaande betekenis (onthuld), maar in het Engels is het verhuld (verborgen). Andere middelen zijn het kleurenpalet of de vorm van een spike.

Grid 30. Inkt op papier 29 1/2×20 1/2 inch. (74.93×52.07 cm) LACMA.  Copyright: Hadieh Shafie.

OM: Veel van je werken zijn erg arbeidsintensief. Jouw unieke filigraanstijl, met duizenden kleurrijke rolletjes papier bedekt met kalligrafie, creëert visueel verbluffende kunstwerken. Waar komt de energie, inspiratie en creativiteit vandaan?

HSH: Mijn werk komt vanuit het diepst van mijn hart. Natuurlijk denk ik in kleuren en abstracte vormen. Mijn manier van werken is vloeiend. In mijn atelier speel ik met materialen. Ik experimenteer, zie wat er ontstaat en ontwikkel een beeldtaal.

Het werkproces is tijdrovend en kost energie, dat is waar, maar het is alleen moeilijk als ik deadlines heb. Sinds ik me kan herinneren, maakte ik kunst en hield van tekenen en schilderen. Dat is alles wat ik ooit wilde doen. Het voelde voor mij altijd natuurlijk om in abstracties te denken. Creatief zijn is een speels proces. Voor mij betekent het vreugde. Veel van mijn werk bestaat uit het observeren van de dingen die ik zie ontstaan tijdens het maken van een tekening of sculptuur. Vanuit die observaties maak ik vervolgens weer nieuw werk. Mijn werk heeft samenhang maar evolueert altijd. Ergens eind jaren '90 werd me duidelijk dat het maken van kunst plezier moest opleveren en dat is dus wat ik doe – ik maak werk dat verdriet in vreugde verandert.

Installatie in het Center for Book Arts New York, NY. Huidige tentoonstelling, 2020. Copyright: Hadieh Shafie.

OM: Je bent opgegroeid in de Verenigde Staten, maar er is nog steeds een sterke, blijvende verbinding en communicatie met je Iraanse roots. Hoe heb je dit vertaald naar je werk?

HSH: In 1983 verlieten we Iran voor een vakantie van twee weken. Door een reeks onverwachte kansen en zonder vooropgezet doel, bevonden we ons opeens als compleet gezin in het buitenland.

Het was fijn om te weten dat ik Iran had verlaten. Maar na een paar jaar voelde ik het pijnlijke gemis van mijn moederland waarvan ik geen afscheid heb kunnen nemen. Toen we Iran verlieten, hadden we slechts twee koffers bij ons. Alles bleef thuis achter, zoals je doet als je twee weken op vakantie gaat.

Mijn relatie met Iran voelt vaak als een relatie met een beledigde minnaar.

In 1979 was ik tien jaar oud. De vier levensjaren in Iran tussen 1979-1983 hebben mijn jeugd gedood. Die vier jaar zorgden voor zoveel vreugde die gepaard ging met verdriet en wanhoop dat het een leven lang zal duren om te herstellen van alle trauma’s die die jaren hebben veroorzaakt. Tegenwoordig, ben ik er zeker van dat ik via mijn kunstwerken veel van die ervaringen weer kan uitpakken.