[1]
Dit bericht is gebaseerd op verslaggeving door een partner van Global Voices, Meta.mk News Agency [2], een project van de Metamorphosis Foundation. Lees ook het speciale dossier van Global Voices over de globale impact van COVID-19 [3].
Op donderdag 2 april kondigde de eerste minister van Servië, Ana Brnabić, aan dat haar regering het decreet [een uitvoerend bevel] voor gecentraliseerde informatie met betrekking tot de Corona-epidemie zal terugtrekken, nadat woensdag een journalist gearresteerd was wegens “paniek zaaien en onrust stoken”.
Brnabić benadrukte dat het decreet herroepen werd op verzoek van de President van Servië, Aleksandar Vučić, terwijl zij de schuld op zich nam [4] voor de “domme” noodmaatregel, die helemaal haar werk was.
Moja je glupost i moja krivica što smo nešto ovako doneli, moja je glupost što to nisam obrazložila i što bacamo senku na zaista fantastičan posao koji smo do sada uradili, o tome kako smo do sada i kako ćemo nadalje informisati građane i o tome ko daje informacije.
“Het was het resultaat van mijn domheid, en ik ben de enige die verwijt treft voor het uitvaardigen van dit decreet. Ik was zo dom geen goede verklaring te geven, wat ertoe leidde dat dit een schaduw werpt op het eigenlijk fantastische werk dat we tot nu toe geleverd hebben om de burgers te informeren, hoe we het in toekomst zullen doen, en wie verondersteld wordt informatie te verstekken.
Brnabić verklaarde gedacht te hebben dat het decreet de burgers zou beschermen voor niet-gecontroleerde informatie, terwijl Vučić negatieve effecten vreesde op het gebied van informatie in het algemeen.
Het decreet, formeel Conclusie van de regering [5] genoemd, werd van kracht op 31 maart, en bepaalde dat de enige instantie die verantwoordelijk was om het publiek te informeren over de toestand en gevolgen van de pandemie, het Crisishoofdkwartier was, onder leiding van de eerste minister. Informatie verspreid door onbevoegden moest als niet accuraat of ongecontroleerd beschouwd worden, en het verspreiden van desinformatie gedurende de noodtoestand zou juridische gevolgen hebben.
Ana Lalić, een journaliste van het portaal Nova.rs werd op 2 april vrijgelaten na een nacht in de gevangenis, volgend op haar arrestatie, omdat het Ziekenhuis van Vojvodina, gevestigd in Novi Sad, een aanklacht ingediend had bij de officier van justitie en de politie. De beschuldiging luidde: onrust zaaien bij het publiek en schaden van de reputatie van de instelling. Daaraan was voorafgegaan dat het ziekenhuis zich geuit had [6] over “boosheid te wijten aan onnauwkeurige, ongecontroleerde en kwaadwillige berichtgeving door het Nova.rs portaal over het werk van deze gezondheidsinstelling”.
In haar artikel, gepubliceerd op 1 april en getiteld “Ziekenhuis van Vojvodina op breekpunt: verplegend personeel zonder beschermende uitrusting” [7], had Lalić de chaotische toestand in het ziekenhuis beschreven en verslag uitgebracht over het chronische gebrek aan basisuitrusting – persoonlijk beschermingsmateriaal, hygiënisch materiaal en medicijnen. Het ziekenhuis had niet geantwoord op haar vragen over de uitlatingen van klokkenluiders.
Na haar arrestatie werd Ana Lalić veroordeeld tot 48 uur hechtenis, maar de autoriteiten trokken de detentie in vóór het aflopen van de termijn.
De arrestatie riep reacties op van “Freedom House [8]“, “Artikel 19 [9]“, en andere organisaties die de rechten van journalisten verdedigen, specifiek in tijden van pandemie.
Binnenlandse politieke partijen, burgerorganisaties zoals het Jeugdinitiatief voor de Mensenrechten [10], de Onafhankelijke Vereniging van Journalisten van Vojvodina [11], en andere Servische media reageerden ook op de arrestatie, terwijl talrijke burgers via sociale netwerken protesteerden.
Ovo je novinarka Ana Lalić iz Novog Sada. Noćas je uhapšena zbog svog teksta o KC Vojvodine.
Pretresli su joj stan, oduzeli mob i lap-top.
TRAŽIĆE IZVORE! Kao hijene. Iako ima pravo da ih štiti i ne otkrije!Ako do 15h ne bude puštena, ovo je jedino pitanje na KZN! Do besvesti! pic.twitter.com/lVGhaGIX6j [12]
— Marinika Tepić (@MarinikaTepic) April 2, 2020 [13]
Tweet: Dit is Ana Lalić, journaliste van Novi Sad. Ze werd deze avond gearresteerd vanwege haar artikel over het Ziekenhuis van Vojvodina.
Ze hebben haar appartement doorzocht, en haar mobiele telefoon en laptop in beslag genomen.
ZE ZULLEN HAAR BRONNEN ACHTERHALEN! Zoals hyena´s. Ook al heeft ze het recht haar bronnen te beschermen, en ze niet vrij te geven!
Als ze niet vrijgelaten wordt, moet dat de enige vraag zijn [van elke journalist] op persconferenties! Ad nauseam!Foto: Ana Lalić houdt een bord vast met de tekst “Stop fascisme!”
Lalić was niet de enige. Het Internationale Persinstituut (The International Press Institute – IPI), een globaal netwerk van redacteuren, media managers en vooraanstaande journalisten voor persvrijheid, bekritiseerden de arrestatie van drie journalisten [14] in Servië binnen één week en riepen de autoriteiten op ervoor te zorgen dat de COVID-19 pandemie geen belemmering van persvrijheid inhoudt.
De aanklacht tegen Lalić werd niet teruggenomen en het onderzoek loopt, vertelde Vladimir Radomirović, van de Associatie van Journalisten van Servië (UNS), aan IPI. “Dit is het tweede geval van een journalist die gearresteerd wordt binnen een week,” voegde hij eraan toe. “Dat is erg zorgwekkend”.
Op 26 maart werd een televisieteam van het KTV gearresteerd [15], naar verluidt voor het niet ondergaan van verplichte desinfectie toen ze een administratiegebouw probeerden te betreden om een interview af te nemen.
“We juichen het besluit van Brnabić toe en roepen de autoriteiten op om de uitspraak te respecteren,” zei [16] Oliver Money-Kyrle, hoofd van de afdeling Europe Advocacy and Programmes van het IPI (International Press Institute). “We dringen ook aan bij de Servische regering ervoor te zorgen dat journalisten hun werk kunnen doen zonder vrees voor arrestatie. Nauwkeurige en actuele berichtgeving door journalisten is een essentiële partner van de regering om de pandemie aan te pakken.”
Na de vrijlating … PR
Volgens een interview met Lalić op 3 april [17], verschenen op haar mediakanaal Nova.rs, loopt het proces tegen haar nog, alhoewel ze werd vrijgelaten en ze haar mobiele telefoon en laptop terugkreeg. De beschuldigingen op basis van het teruggetrokken decreet werden niet teruggenomen, omdat het strafrechtelijk wetboek van Servië [18] ook artikel 343 “Paniek en onrust zaaien” inhoudt, waar een gevangenisstraf van 6 maanden tot 5 jaar op staat.
Het Servische dagblad Danas meldde [19] dat, in antwoord op het schandaal over de arrestatie van Ana Lalić, het Ziekenhuis van Vojvodina (CCV) reporters van Reuters uitnodigde om hun noodhulpdienst te filmen, zodat buitenlandse journalisten zich ervan konden vergewissen dat alles in orde is.”
Op 2 april werd dan de videofilm van Reuters door de Servische staatsmedia gebruikt [20] als bewijs voor het feit dat de regering de berichtgeving van Lalić tegensprak. De film werd begeleid door een verklaring van de provinciale Secretaris voor Gezondheid voor Vojvodina, Zoran Gojković, met de eis dat “journalisten geen ongeverifieerde informatie mogen publiceren”.
Volgens Danas was dit een publiciteitsstunt, bedoeld als belediging voor de plaatselijke mediagemeenschap.
U ovom slučaju nije „zaustavljen Rojters“, nego Ana Lalić, a preko nje su i svi domaći novinari i mediji dobili šamar od uprave KCV.
In dit geval was het niet de staat die “Reuters stopte”, maar Ana Lalić, en via haar kregen alle lokale journalisten een klap in het gezicht van het CCV management.
De slogan “Stop Reuters” [21] behoort tot de geschiedenis van journalisme in Joegoslavië. Hij werd bedacht in 1980 door een gefrustreerde functionaris, Xhavid Nimani [22], toen hem verteld werd dat Reuters nog steeds bericht uitbracht over de onrust in Kosovo [23] op het moment dat de staat probeerde censuur in te voeren op alle binnenlandse media.
Volgens Covid19.rs [24], de officiële pandemie-website van de regering, steeg het aantal besmette gevallen in Servië op 7 april tot 2020, met 58 geregistreerde sterfgevallen.