Op de luchthaven van Kigoma, Tanzania, registreert een gezondheidsambtenaar de gegevens van de passagiers die komen en gaan, 14 maart 2020. Foto door Pernille Bærendtsen, gebruikt met toestemming.
Volg de speciale berichtgeving van Global Voices over de mondiale impact van COVID-19 [1].
Met minstens 19 Afrikaanse landen die nu te maken krijgen met COVID-19, hebben verschillende regeringen ingrijpende maatregelen genomen om het risico te beperken en de toestand onder controle te krijgen. Daartoe behoren reisbeperkingen, gezondheidscontrole bij toegangswegen, snelle tests en maatregelen voor sociale isolatie.
COVID-19, een tot nog toe onbekende ziekte veroorzaakt door het mogelijk dodelijke coronavirus, werd tot pandemie [2] uitgeroepen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op 11 maart. Volgens de WHO heeft het virus tot op 13 maart 2020 wereldwijd aan 4.955 [3] mensen het leven gekost .
In Afrika meldt [4] de WHO vanaf 14 Maart 2020 215 gevallen, en 5 geregistreerde sterfgevallen.
De volgende landen meldden [4] op dat moment meer dan 15 COVID-19 gevallen: Algerije (37), Egypte (93), Senegal (19), Zuid-Afrika (24) en Tunesië (16). Deze landen hebben minder dan 15 gevallen: Burkina Faso (2), Kameroen (2), Ivoorkust (1), Democratische Republiek Congo (2), Ethiopië (1), Gabon (1), Guinea (1), Kenia (1), Mauritanië (1), Marokko (7), Namibië (2), Nigeria (2), Soedan (1), en Togo (1).
Bijna elk individueel geval van virusbesmetting in Afrika is terug te voeren tot een reis door Europa, dat nu het epicentrum [5] van de pandemie geworden is. Dit heeft meerdere Afrikaanse landen ertoe aangezet om de historische beslissing te nemen reisbeperkingen in te voeren voor reizigers die komen van landen met een hoog cijfer COVID-19 gevallen.
Uganda bijvoorbeeld, nam de nooit geziene maatregel om reizen te beperken [7] vanuit 16 landen [8] met een hoog aantal COVID-19 gevallen, waaronder China, Frankrijk, Duitsland, Italië, Iran, Zuid-Korea, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
Uganda has suspended flights from high risk Coronavirus hit countries including USA, UK, China, France, Germany, Iran, Italy, South Korea, Spain, The Netherlands, Sweden, Norway, Austria, and Malaysia.
— Africa Facts Zone (@AfricaFactsZone) March 12, 2020 [9]
Oeganda heeft vluchten van landen, getroffen door een hoog Coronavirus-risico, geschorst. De betrokken landen zijn: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, China, Frankrijk, Duitsland, Iran, Italië, Zuid-Korea, Spanje, Nederland, Zweden, Noorwergen, Oostenrijk en Maleisië.
— Africa Facts Zone (@AfricaFactsZone) 12 maart 2020 [9]
Ondertussen heeft het semi-autonome eiland Zanzibar, een deel van Tanzania, blijkbaar aangekondigd chartervluchten uit Italië te willen beperken [10], omdat daar het aantal gevallen zo snel stijgt. Maar deze beperkingen waren niet van toepassing op China, een belangrijke handelspartner voor Tanzania. Kenia stopt ook vluchten van Italië [11] naar kustplaatsen in Mombasa.
Nigeria heeft geen reisbeperkingen ingevoerd, maar wel een duidelijk negatief reisadvies [12] gegeven voor landen met een hoog aantal COVID-19 gevallen, zoals China, Iran, Italië, Japan en Zuid-Korea. Bovendien heeft het West-Afrikaanse land een 14-daags zelf-isolement aangeraden voor reizigers uit deze landen.
Liberia, zonder bekende COVID-19 gevallen, maar met veel ervaring met het zeer besmettelijke Ebola-virus [13], heeft besloten een verplichte 14 daagse quarantaine [14] in een observatiecentrum in te voeren voor wie uit Duitsland komt, een land waar de COVID-19 gevallen snel stijgen. Zo heeft ook de Democratische Republiek Congo een 14-daagse zelf-quarantaine opgelegd aan iedereen die uit Frankrijk, Duitsland, Italië of China komt. [11]
“De Ebola-epidemie in 2014 leidde tot de annulering van alle vluchten, verbod op afgifte van visa, en quarantaine maatregelen die op het hoogtepunt van de uitbraak van het virus duizenden reizigers van de drie West-Afrikaanse landen betroffen, “ meldde [15] de The Globe and Mail.
Een netizen noemde dit – het moment dat Afrikaanse regeringen nu in staat zijn om reizigers uit Europa te weren – “een keerpunt in de geschiedenis”:
The turning point of history has arrived pic.twitter.com/lrZ5vepP8U [16]
— Karl Sharro (@KarlreMarks) March 13, 2020 [17]
Het keerpunt in de geschiedenis is aangebroken https://t.co/lrZ5vepP8U [16]
— Karl Sharro (@KarlreMarks) 13 maart 2020 [17].
Mobilisatie en paraatheid
Terwijl het virus zich verder verspreidt in Afrika, debatteren burgers en regeringen over de bekwaamheid van de Afrikaanse naties om de crisis aan te pakken [18] op het gebied van gezondheidszorg, voorbereiding op rampen, communicatie en gepaste reactie.
Maar “veel Afrikaanse gezondheidsambtenaren reageren geërgerd [19] op de suggestie dat ze niet adequaat reageren op de crisis. Ze beweren dat er nooit geziene krachten voor COVID-19 werden gemobiliseerd, en uit een groeiende bron van ervaring geput kan worden”, zegt de BBC.
Zodra de eerste gevallen gemeld werden in Ethiopië en Kenia, landen met een hoofdstad die als belangrijke draaischijf fungeert, werden er in deze landen meteen grote samenkomsten verboden [20], en burgers aangemaand tot het toepassen van “sociale afzondering”. De term wordt gebruikt om sociaal contact met andere mensen te minimaliseren en een afstand van minstens 2 meter te houden als interactie noodzakelijk is – om de verspreiding van het virus tegen te gaan.
Toen Nigeria de aandacht van de wereld vestigde op zijn indexgeval van het COVID-19 virus, kreeg het Nigeriaanse Centrum voor Ziektecontrole (Nigeria Center for Disease Control – NCDC) bijval van Dr. Tedros Ghebreyesus, de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), voor de transparantie en het snelle delen van de informatie.
Thank you @NCDCgov [21] & the Government of #Nigeria [22] for the swift & transparent way you have shared the #COVID19 [23] sequence from the country's first case. This a true act of solidarity and an important step in stopping the #coronavirus [24] from spreading further. https://t.co/6fv15oMDTm [25]
— Tedros Adhanom Ghebreyesus (@DrTedros) March 7, 2020 [26]
Dank aan @NCDCgov [21] & de regering van #Nigeria [22] voor de snelle en transparente manier waarop jullie de #COVID19 [23]-sequentie van het eerste geval van het land deelden. Dit is een echte daad van solidariteit en een belangrijke stap bij het tegenhouden van de verdere verspreiding van het #coronavirus [24]. https://t.co/6fv15oMDTm [25] – Tedros Adhanom Ghebreyesus (@DrTedros) 7 maart 2020
In Tanzania, waar tot 14 maart eveneens nog geen gevallen gemeld werden, maakte president John Magufuli er toch een punt van om sociale distanciering [27] aan te moedigen – een ware uitdaging in een regio die bekend staat voor zijn sociale normen van hechte sociale contacten.
Toen president Magufuli een ontmoeting had met Malim Seif, sinds lang een oppositieleider, gaven ze het goede voorbeeld door elkaar te begroeten met een “teen-tik” – een nieuwe vorm van begroeting in een land waar een stevige, ferme handdruk de gewoonte is.
Tz President Magufuli (R) exchanges foot greeting with opposition pol Seif Sharif Hamad to promote “no handshake” in these #Coronavirus [28] times. A critic says “anti-democratic Magufuli must have thanked COVID-19, ‘cos it gives him the perfect excuse NOT to shake Opposition hands” pic.twitter.com/0qLsNIgXlB [29]
— Charles Onyango-Obbo (@cobbo3) March 5, 2020 [30]
Tz President Magufuli (R) geeft “voetdruk” aan oppositieleider Seif Sharif Hamad om “geen handdruk” te promoten in deze #Coronavirus tijden. Een criticus zegt: “antidemocratische Magufuli moet COVID-19 dankbaar zijn “omdat het hem het perfecte excuus geeft NIET de hand te schudden van de Oppositie “ pic.twitter.com/0qLsNIgXlB. [29]
— Charles Onyango-Obbo (@cobbo3), 5 maart 2020 [30].
Aankondiging van Ummy Mwalimu, van het Tanzaniaanse ministerie van Gezondheid, Ontwikkeling, Gender, Ouderen en Jeugd.
Er wordt ook gemeld [19] dat Tanzania preventief drie “isolatiecentra” heeft gedefinieerd in de noordelijke, oostelijke en westelijke regio´s, in geval van een COVID-19 uitbraak. “Er werd een voorraad aangelegd van thermometers en meer dan 2.000 gezondheidswerkers werden getraind,” vermeldt de BBC. Maar het blijft wel onduidelijk waar de centra werden opgericht.
De Tanzaniaanse gezondheidsminister Ummy Mwalimu deelde op 14 maart in een officiële verklaring mee dat zes reizigers uit Denemarken en Noorwegen, op weg van Kenia naar Tanzania, op de Kilimanjaro luchthaven in Arusha, Tanzania, gescreend waren. Eén van hen vertoonde alle symptomen van COVID-19: hoge koorts, hoesten en uitputting. De autoriteiten beslisten om de groep van zes te isoleren en naar het Rufaa ziekenhuis te sturen om ze in groep te testen. Alle testen waren negatief voor COVID-19 en de reizigers mochten hun activiteiten verderzetten.
Ondertussen heeft de regering van Rwanda, met nul geregistreerde gevallen, preventief maatregelen ingevoerd voor het handen wassen in het openbaar bij knooppunten van openbaar vervoer in Kigali:
LEADERSHIP ???
Rwanda keeping coronavirus at bay with campaign of public handwashing https://t.co/8rT7wk4uwL [31]
— David Toovey (@DavidToovey) March 12, 2020 [32]
LEIDERSCHAP ???
Rwanda houdt Coronavirus op afstand met campagne voor handen wassen in openbare gelegenheden
Het volledige beeld testen
Er wordt gespeculeerd dat het aantal gevallen van COVID-19 laag is in Afrika (zoals ook in sommige andere delen van de wereld) omdat er nog geen adequate testmethoden ter beschikking zijn.
Nochtans hebben 33 van 47 [19] Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara testfaciliteiten – een spectaculaire toename sinds januari 2020, toen alleen Zuid-Afrika en Senegal testmogelijkheden hadden.
Senegal, met tot nu toe maar één bevestigd geval, is blijkbaar in staat om burgers te testen in minder dan vier uur [33], terwijl het in sommige landen, zoals de Verenigde Staten, schijnbaar tot een week kan duren om resultaten te verkrijgen.
Volgens het Afrikaanse centrum voor ziektecontrole en -preventie (African Center for Disease Control and Prevention – Africa CDC) heeft Senegal ook 16 Afrikaanse laboratoria getraind [34] om COVID-19 vast te stellen. De training sessies vonden plaats in Dakar, de hoofdstad; in Zuid-Afrika werden bijkomende opleidingen voor meer dan 12 Afrikaanse laboratoria gegeven.
Nigeria´s NCDC publiceert dagelijks een rapport [35] met COVID-19 updates voor het traceren van contacten en geeft via een gratis telefoon- en Whatsapp nummer burgers de gelegenheid om vragen te stellen over COVID-19.
De Ontwikkelingsgemeenschap van zuidelijk Afrika (Southern African Development Community) organiseerde een buitengewone vergadering op 9 maart [36] in Dar es Salaam, Tanzania, om de COVID-19 paraatheid en respons te bespreken, en spoorde de leden ertoe aan om zich voor te bereiden op het in werking stellen van nationale rampenplannen.
Maar ondanks zulke maatregelen worstelen vele Afrikaanse leden met een adequate gezondheidszorg voor iedereen.
“Everjoice Win” in Zimbabwe tweette een aantal belangrijke vragen over diegenen die in deze crisis achter zouden kunnen blijven:
How do you self-quarantine in an informal-settlement? Or in a household full of people? How do you ‘stock-up’, when you live from hand to mouth? What will business closures mean for daily/hourly waged workers? Asking for a continent.
— Everjoice Win (@EverjoiceWin) March 14, 2020 [37]
Hoe ga je in zelf-quarantaine in een informele omgeving? Of in een huishouden met vele mensen? Hoe leg je voorraden aan als je leeft van de hand in de tand? Wat betekent het sluiten van bedrijven voor de dag- of uurloonwerkers? Vragen voor een heel continent. — Everjoice Win (@EverjoiceWin) 14 maart 2020. [37]
In Tanzania bijvoorbeeld hebben 25 miljoen [38] mensen nog steeds geen toegang tot zuiver water – essentieel voor het handen wassen om de verspreiding van COVID-19 te voorkomen.
Toch hebben de verschillende, gecoördineerde reacties bij het optreden van COVID-19 op het hele continent bewezen dat ervaring en vastbeslotenheid hand in hand gaan.