Ai Weiwei. Foto: Ai Weiwei Studio.
Dit bericht is oorspronkelijk geschreven door Tom Grundy en op 30 juli 2019 gepubliceerd [1] [en] op Hong Kong Free Press. De volgende, ingekorte versie werd opnieuw gepubliceerd op Global Voices onder een content partnerschapovereenkomst.
De Chinese conceptuele kunstenaar Ai Weiwei [2] [nl] had naam gemaakt in de beeldende kunst, film en architectuur voordat zijn kritische commentaar op de Chinese regering leidde tot zijn vervolging en een rechtszaak wegens verdenking van belastingontduiking. Ai Weiwei vertrok in 2015 naar Berlijn en werd actief pleitbezorger voor migrantenrechten. Terwijl in Hong Kong de anti-uitleveringswetprotesten op hun hevigst waren, sprak HKFP met de invloedrijke kunstenaar over zijn werk, mensenrechten en China onder president Xi Jinping.
HKFP: Chinese dissidenten zeggen vaak dat China onder president Xi Jinping steeds totalitairder wordt. Wat vindt u van het bestuur van Xi Jinping? Is het onstabiel of zal het zo blijven totdat hij sterft?
Ai: China's beleid is niet veranderd sinds de Chinese Communistische Partij in 1949 de Volksrepubliek van China uitriep. Soms is het meer extreem en op andere momenten kan er ruimte zijn voor tolerantie. Of het Chinese beleid extreem of tolerant is, is een afspiegeling van de conditie van de Chinese Communistische Partij zelf. Als deze conditie kwetsbaar of urgent is, zullen beleid en controlemethoden meer extreem worden.
China is als een uit de kluiten gewassen baby die nog niet over kennis of rationaliteit beschikt. Zijn oordeel is vaak onbegrijpelijk. China is ook een land dat deze conditie honderden jaren kan behouden. De enige mogelijkheid dat China's concurrenten er voor moeten waken dat het land een bedreiging wordt, is door dit als zodanig te erkennen en een toekomst voor een geciviliseerde maatschappij veilig te stellen.
De wijze waarop China zijn snelle groei heeft bereikt, is duidelijk in conflict met de zogenoemde Westerse waarden – de mensenrechten die in honderd jaar zijn vastgelegd, en die ons tot op de huidige dag zijn overgeleverd en waarvan China ruimschoots heeft geprofiteerd. China erkent echter niet de gevestigde normen, maar geeft er daarentegen de voorkeur aan om barbaarse regeer- en controlemethoden te handhaven waardoor het een gevaar is voor de hele wereld.
HKFP: U heeft in Hong Kong verschillende tentoonstellingen gehad (in 2015 en 2018). Is volgens u de kunstscène gedurende die periode veranderd, vooral wat betreft de vrijheid van expressie?
Ai: Ik heb enkele kunstprojecten gedaan in Hong Kong. Het is een maatschappij met een speciale, moderne energie. Maar ik vind ook dat kunst in Hong Kong agressiever zou moeten zijn of meer globale impact zou moeten hebben. Hong Kong profiteert nog steeds van het feit dat het de meest internationale stad in Azië is. Het heeft een zeer goed opgeleide bevolking. De stad heeft meer kunst nodig die een afspiegeling is van zijn energie, hoop en verbeelding.
HKFP: Zou u zich zorgen maken over uw veiligheid als u Hong Kong in de toekomst zou bezoeken?
Ai: Ja beslist. Als de inwoners van Hong Kong onder het één land, twee systemen-stelsel [3] [en] hun eigen rechten niet zouden beschermen, zouden ze gemakkelijk in dezelfde troosteloze omstandigheden vervallen als Shenzhen [4] [nl] of willekeurig welke andere Chinese stad. Schendingen van de mensenrechten zouden alomtegenwoordig en oncontroleerbaar worden. Het zou onder hetzelfde ondeugdelijke Chinese rechtssysteem komen te staan dat ondergeschikt is aan de belangen van de Chinese Communistische Partij. Als een rechtelijke macht zijn onafhankelijkheid verliest, kan er van alles gebeuren en is niemand veilig.
HKFP: U noemde de demonstraties in Hong Kong tegen de uitleveringswet “het mooiste protest ter wereld”. Waarom? En voorziet u in de nabije toekomst een nog grotere repressie vanuit Beijing?
Ai: Mijn indrukken van Hong Kong stammen uit een vroegere tijd. Nadat ik in 2011 was vrijgelaten uit de gevangenis, realiseerde ik me dat de mensen uit Hong Kong heel veel hadden gedaan om mij vrij te krijgen. Er waren heel veel demonstraties en jonge kunstenaars hingen in de hele stad affiches op met mijn foto en naam. Er is zelfs een projectie geweest van mijn portret en naam op de voorgevel van het People's Liberation Army Garrison gebouw. Dat waren daden van individuele burgers. Ik heb nooit geweten wie ze waren en ze hebben nooit geprobeerd om met mij in contact te komen. Ik was diep geraakt door deze acties.
Weten dat mijn waarden werden gedeeld door andere personen, herinnerde me eraan dat menselijkheid nog bestond, zelfs in de meest extreme omstandigheden. Dit is een van de redenen waarom ik volledig achter deze jonge mensen sta die nu uiting aan hun gevoelens geven. Ze hebben niets te verbergen. Waarom zouden ze hun stem verbergen? Als ze hun stem niet hadden, hoe zouden ze kunnen overleven? Ik denk dat iedereen daar zijn eigen oordeel over kan vellen, vooral de jonge mensen in Hong Kong. Ze zijn slim en dapper. Sommigen hebben gezegd dat inwoners van Hong Kong erg praktisch zijn ingesteld. Ja, en mensenrechten zijn erg praktisch. Het gaat over alles waar we om geven. Iedere nacht, hebben we dezelfde droom: om te leven als vrije menselijke wezens, in plaats van onder een dictatuur of het geweld van autoritarisme te leven.
Daarom geloof ik dat de demonstraties in Hong Kong de mooiste zijn. Ze zijn zo vreedzaam, rationeel, en de deelnemers zijn zo jong. Het is heel anders dan de meeste demonstraties ergens anders. Die zijn meestal rondom een gedeelde politieke agenda gecentreerd. Maar de mensen die in de straten van Hong Kong marcheren, doen dat voor de vrede. Het is abstract, maar tegelijkertijd relateert het aan iedereen en zeker aan de waarden die ik het meest koester.
Ik heb in het verleden gezegd dat ik een Hongkonger ben. Vandaag, herhaal ik dat. Ik ben een Hongkonger. Ik bewonder ze en ben diep bedroefd over de vier jonge mensen die het leven hebben verloren in dit gevecht. Ze hebben duidelijk laten zien waarover het gevecht in Hong Kong gaat, dat vrijheid net zo waardevol is als het leven zelf en dat ze bereid waren om hun eigen leven op te offeren om dat te bewijzen. Mooier kan het niet.
Lennon Wall in Hong Kong. Foto: Kris Cheng / HKFP
China ziet zich geconfronteerd met een groot probleem als de jeugd van Hong Kong blijft protesteren. Het is een uitdaging die de rest van de wereld waarschuwt over wat voor maatschappij China is. Als ze de protesten niet stoppen, zal de roep om democratie luider worden en er betere voorwaarden voor vrijheid ontstaan. Maar hoe kunnen zij ze laten stoppen? Hong Kong is niet zomaar een Chinese stad. Als dat zo was, zouden de militairen de stad zijn binnengetrokken en de protesten onmiddellijk hebben neergeslagen. Er zou geen enkele verslaggeving in de media of internationale aandacht zijn geweest. Dit gebeurt voortdurend in China. Hong Kong is anders. Het heeft nog steeds zijn recente geschiedenis als Britse kolonie, dat wordt weerspiegeld in zijn naleving van de wetgeving, zijn onafhankelijke rechtelijke macht en betrekkelijk uitgebreide politieke vrijheden.
Ondertussen heeft het Verenigd Koninkrijk geen visie of wil getoond om aan zijn belangrijkste waarden vast te houden en zien we over de hele wereld een achteruitgang van deze waarden. Het falen van het Verenigd Koninkrijk geeft ons nog meer redenen om de democratie en mensenrechten in Hong Kong te steunen.
HKFP: De protesten in Hong Kong tegen de uitleveringswet hebben kunstenaars ruimte gegeven om kunst te maken: demonstranten versieren muren met post-its, kunstschilders werken op straat en demonstranten tekenen paraplu's door het vuil van tunnelwanden te vegen. Waarom denk je dat mensen kunst willen maken in crisistijden?
Ai: Vrijheid van expressie is het belangrijkste wapen om autoritaire praktijken te bestrijden. Autoritaire machthebbers hebben simpelweg geen verbeelding, en zonder dat, geen toekomst. Vaak, zien we dat demonstranten ook een gebrek aan verbeelding hebben, maar de demonstranten uit Hong Kong hebben laten zien dat ze over aanpassingsvermogen beschikken. Ze leren van het gevecht. Er is geen andere manier om deze les te leren dan door er middenin te zitten.
Er zal bloed vloeien, zoals we vorige week zagen met de georganiseerde aanval door gemaskerde, in witte T-shirts geklede mannen [5][en]. De vijand is kwaadaardig en zal alle middelen gebruiken om de beweging neer te slaan. De demonstranten moeten niet alleen helder van geest zijn, maar ook een uitgestippelde strategie hebben. Ze moeten hun ideeën expliciet aankondigen en mensen mobiliseren, maar ook duidelijke tactieken hebben om de zwaktes van hun tegenstanders te ontmaskeren. Dat is de kunst van de dissident. Een hele generatie jonge mensen zal hier lering uit trekken omdat ze een tegenstander van formaat hebben.