- Global Voices in het Nederlands - https://nl.globalvoices.org -

Activisten in Macedonië winnen gevecht om schoon drinkwater ondanks jarenlange verontachtzaming door de vorige regering

Categorieën: Oost- & Midden-Europa, Macedonië, Burgermedia, Censorship, Digitaal activisme, Economie & bedrijfsleven, Gezondheid, Good News, Ideeën, Ontwikkeling, Politiek, Vrijheid van meningsuiting
[1]

Promotie-activiteit op 17 februari 2014 in Skopje voor het nepmerk mineraalwater ‘Arsena’, water verrijkt met arseen, direct uit de kranen van Gevgelija’. Foto Vanco Dzambaski, CC BY-NC-SA.

Na een jarenlang gevecht door lokale activisten, die onvermoeibaar volhielden dat het drinkwater met arseen was vergiftigd, behaalde een volksbeweging in Macedonië een grote overwinning met de bouw van een nieuwe drinkwaterinstallatie in het zuidelijk stadsgedeelte van Gevgelija.

Op 7 november 2018 openden de autoriteiten de nieuwe drinkwatervoorziening. Het water wordt verzameld uit drie nieuwe bronnen, daarna gezuiverd en vervoerd door nieuw aangelegde pijpleidingen. Het systeem levert drinkwater voor 19.500 inwoners in de omgeving, aldus het lokale nieuwsblad Gevgelijanet.com.  [2]

De faciliteit (kosten 1,7 miljoen Euro) zorgt ervoor dat er geen giftig arseen meer in het drinkwater kan doorsijpelen. De verontreiniging begon vijftien jaar geleden nadat bij een aardbeving rotssteen – dat arseen bevatte –  in het grondwater was terechtgekomen.

Door deze ontwikkeling is de groep ‘Arsena’ gerehabiliteerd. Arsena is een groep lokale activisten die jarenlang de bevolking hebben gewaarschuwd voor de vergiftiging van het drinkwater. Het rechts populistische bewind dat Macedonië van 2006 tot 20067 in haar greep hield, heeft de activisten op grond van haar inspanningen om de situatie te verbeteren, als onruststokers vervolgd.

Hoewel het Instituut voor Openbare Gezondheidszorg van de Republiek Macedonië al in 2012 vaststelde dat het water zwaar was vergiftigd, weigerde de politiek toe te geven dat er een probleem was met de watervoorziening. De populistische partij VMRO-DPMNE, die toen aan de macht was, vond het belangrijker om de indruk te wekken dat het land onder hun bewind welvarender was geworden en de echte problemen die de kwaliteit van leven beïnvloeden, zoals water- en luchtverontreiniging [3], voortvarend werden aangepakt. Dus bleven het gemeentebestuur en de overheid bij hun standpunt dat er geen probleem was en werden andersdenkenden slechts als vertegenwoordigers van de oppositie neergezet.

Arsena [4] heeft in 2014 door verschillende laboratoria extra drinkwateranalyses laten uitvoeren en geprobeerd de resultaten openbaar te maken. De regering reageerde door de activisten als paria's neer te zetten en ze jarenlang te intimideren door middel van lastercampagnes en kwaadwillige inspecties om hun werk onmogelijk te maken [5]. Ook censureerden de meeste lokale media vrijwillig alle informatie die de activisten naar buiten brachten. De censuur was zo streng dat zelfs billboard-firma's weigerden om ruimte aan de activisten te verhuren [6], waar ze de resultaten van de drinkwateranalyses wilden publiceren.

Om hun lokale doelgroep van nieuws te voorzien, moesten de activisten een omweg bedenken en de informatie allereerst landelijk verspreiden. Daarom hielden ze op 17 februari 2014 een persconferentie in de hoofdstad, die niet als een initiatief door de lokale autoriteiten werd aangekondigd (en die de media meestal negeerden), maar als een commerciële presentatie van het nieuwe merk mineraalwater Arsena.

Toen de journalisten van de nationale media zich meldden bij de presentatie van het nieuwe ‘product’, kregen de activisten plastic flessen met water uit het waterbekken van Gevgelija uitgereikt. Hen werd verteld dat het nieuwe merk mineraalwater Arsena is vernoemd naar het hoge arseengehalte in het water. Hierna werden alle aanwezigen uitgenodigd te ‘genieten’ van het water dat dagelijks door de inwoners van Gevgelija werd geconsumeerd. De activisten presenteerden ook de resultaten van de laboratoriumuitslagen en de gezondheidsstatistieken, waaruit bleek dat het kanker- en sterftecijfer in het gebied abnormaal hoog was en in verband werd  gebracht met het verontreinigde water.

[7]

Een activist treft in februari 2014 in het centrum van Skopje, Macedonië, voorbereidingen om het merk ‘Arsena’ mineraalwater te promoten. De activisten verdeelden flessen kraanwater uit Gevgelija, met een gevaarlijk hoog arseengehalte, onder de inwoners. Foto Vancho Dzhambaski, CC BY-NC-SA.

Slechts één nationale tv-zender besteedde aandacht aan de gebeurtenis, maar voldoende om de inwoners van Gevgelija te informeren, die meteen bij de lokale winkels mineraalwater kochten.

De hierop volgende jaren benutten de activisten elke mogelijkheid om hun boodschap uit te dragen, zoals petities  [8]en acties voor het beschikbaar stellen van schoon mineraalwater aan de sociaal-economisch achtergebleven bevolkingsgroepen. [9]Ook zetten ze zich in voor een betere gezondheidszorg op andere gebieden. [10]

Langzamerhand lukte het de activisten de zelfverloochening bij de autoriteiten, die altijd hadden ontkend dat het kraanwater vergiftigd was, om te keren. Toch werd de opening van een nieuwe waterzuiveringsinstallatie aangekondigd. Enkele maanden na deze pr-stunt in de hoofdstad, werd tijdens een ceremonie door het stadsbestuur van Gevgelija, het lint voor het aanboren van een nieuwe waterbron doorgeknipt. Maar op de bouwlocatie werd de eerstvolgende drie jaar geen activiteit waargenomen.

Dankzij een nieuw project [11], gefinancierd door de Macedonische overheid, de Europese Unie en de Wereldbank, werd in februari 2017 begonnen met de bouw van een drinkwaterinstallatie. In hetzelfde jaar werd na lokale verkiezingen het zittende gemeentebestuur afgelost. De hoogste prioriteit voor het nieuwe gemeentebestuur was het vinden van een oplossing voor het drinkwaterprobleem: de installatie werd in november 2018 opgeleverd.

[2]

Fotocollage bij de opening van de nieuwe drinkwaterinstallatie in Gevgelija, Macedonië. Publicatie met toestemming van Gevgelijanet.com.

De activisten van het Arsena-initiatief vierden op de hun bekende bescheiden wijze het goede nieuws op hun Facebook-pagina met een verklaring. [12]

АРСЕНА си ја заврши својата превземена граѓанската задача – поттикна една локална власт да го признае постоењето на отровниот арсен во гевгелиската вода (за кое четири години лажеше дека не постои) и да започне проект за нов водоснабдителен систем, а новата локална власт тоа го препозна како проектен приоритет за гевгеличани и го заврши проектот со сите неопходни додатни средства вложени за изведба на констатирани недостатоци во проектот, неопходни за целосно функционирање на истиот.

Чиста вода за пиење без арсен е новиот подарок за гевгеличани по повод 74 годишнината од ослободувањето на Гевгелија и денот на општина Гевгелија „7-ми Ноември“.

Arsena heeft haar opdracht volbracht. De lokale autoriteiten hebben, dankzij ons en na vier jaar ontkenning, erkend dat het drinkwater in Gevgelija is vergiftigd met arseen en vervolgens een project voor een nieuwe drinkwaterinstallatie opgezet. Het nieuwe lokale gemeentebestuur was zich ervan bewust dat dit project voor de inwoners van Gevgelija een hoge prioriteit had. Ze heeft de bouw voltooid  en voor de noodzakelijke extra maatregelen gezorgd, om de tekortkomingen  die in het project waren geslopen te herstellen, zodat de installatie probleemloos kon functioneren.

Schoon drinkwater zonder arseen is een geschenk voor de inwoners van Gevgelija, die op 7 november 2018 herdachten dat de stad 74 jaar geleden tijdens de tweede wereldoorlog werd bevrijd. Tegelijkertijd geldt 7 november ook als feestdag voor de hele gemeente.