[1]De tijdens een symposium getoonde Pulitzerprijs-winnende foto van Nick Út van kinderen die tijdens de Vietnamoorlog hun dorp ontvluchten voor het naderende vuur. Bron: Flickr / LBJ Library photo by Gabriel Cristóver Pérez (Public Domain)
Dit artikel [2]is geredigeerd door Quyên Ngô en afkomstig van Loa, een nieuwswebsite en online radioproject van Viet Tan met uitzendingen en verhalen over Vietnam. Het artikel is opnieuw gepubliceerd door Global Voices als onderdeel van een overeenkomst om artikelen van elkaar over te nemen.
Nick Út is een internationaal beroemde fotograaf uit de Vietnamoorlog. Hij won de Pulitzerprijs, werkte 51 jaar voor Associated Press en is gepensioneerd.
Nick werd beroemd door zijn foto van een jong meisje, Kim Phúc, dat bijna dodelijk is verbrand door een napalmbom die door een Zuid-Vietnamees vliegtuig is afgeworpen in een dorp dat door de Noord-Vietnamese strijdkrachten werd heroverd. De foto illustreert de verschrikkingen van een oorlog en betekende een ommekeer in de publieke opinie over de Vietnamoorlog. De zwart-wit foto is shockerend en laat niets te raden over. We worden geconfronteerd met het naakte, huilende jonge meisje in de voorgrond met haar verbrande huid tegen de achtergrond van de nog rokende napalm. Het gegil van de vluchtende dorpsbewoners is bijna hoorbaar.
Nick nam de foto op 8 januari 1972 toen Zuid-Vietnamese vliegtuigen per ongeluk een napalmbom afwierpen op Trảng Bàng, een dorp dat was aangevallen en bezet door de Noord-Vietnamese strijdkrachten.
Het verhaal heeft in vrijwel alle media in de wereld volop aandacht gekregen en illustreert de verschrikkingen van een oorlog. Omdat de foto zo overtuigend is, wordt ze vaak voor propagandadoeleinden gebruikt. Nick: In Noord- en Zuid-Vietnam werd de foto van Kim Phúc als propagandamiddel gebruikt. Noord-Vietnam propageerde: “Op deze foto is te zien hoe Amerika een bom gooit op onschuldige mensen en ze vermoordt.” Zuid-Vietnam verkondigde: “Dit is een foto waarop communisten projectielen afschieten.” Maar ik weet zeker dat ik de waarheid vertel. Wat de propagandisten rondbazuinen is voor hun rekening.
Nick vindt het een eer dat velen vinden dat zijn foto heeft bijgedragen aan de terugtrekking van de Amerikanen uit Vietnam en het einde van de oorlog heeft ingeluid. Anderen reageerden verontwaardigd, omdat ze vinden dat de foto een sleutelrol heeft gespeeld en Noord-Vietnam daarom heeft geholpen bij een natuurlijke vooringenomenheid van de publieke opinie tegenover de Zuid-Vietnamese strijdkrachten.
[3]Nick Ut met een kopie van zijn prijswinnende Vietnam-oorlogsfoto. Bron: Flickr / LBJ Library photo by David Hume Kennerly (Public Domain)
Nick heeft zowel gruwelijke- als overwinningsbeelden vastgelegd en gedocumenteerd, maar vertelde dat geënsceneerde fotografie in die tijd toch het meest gangbaar was. Een voorbeeld hiervan is een beroemde oorlogsfoto uit Vietnam van een tank die door de toegangspoort van het presidentieel paleis in Saigon rolt. Het lastige verhaal bij deze foto – die ook in veel geschiedenisboeken over de hele wereld is afgedrukt – is echter dat meer fotografen vergelijkende foto's hebben gemaakt waarmee de overwinning van het Noorden wordt uitgebeeld. Volgens Nick waren de fotografen uit het Noorden echter dienaren van de communistische Vietnamese regering, die een ander belang hadden bij het documenteren van deze bijzondere beelden.
De foto is tot stand gekomen door deze in meerdere stadia te ensceneren. In werkelijkheid werd de tank die door de toegangspoort rolt, niet spontaan gefotografeerd, maar wachtte de fotograaf op verschillende tijdstippen op het ideale moment om de beste opname te maken.
Een tank rolt door de poort van het presidentieel paleis in Saigon en symboliseert de overgave van Zuid-Vietnam.#vietnamwar [4] pic.twitter.com/uYZASAlVC1 [5]
— Andrew J. Higgins (@thetrooper9220) October 10, 2016 [6]
Een tank rolt door de poort van het presidentieel paleis in Saigon en symboliseert de overgave van Zuid-Vietnam.
Beelden spelen een belangrijke rol wanneer we onze geschiedenis willen begrijpen. Ze herinneren ons aan de fotografen die hun beeldende oorlogsverhalen hebben opgetekend.Volgens Nick Út worden verhalen vaak moeiteloos op een eigen manier geïnterpreteerd en uitvergroot wanneer mensen ‘niet weten wat ze niet weten’. Het hangt er maar vanaf hoe indrukken en interpretaties worden uitvergroot.
Gezien een uiterst gecompliceerd oorlogsverleden kunnen we misschien concluderen dat de kans groot is dat beelden niet meer duidelijk op iemands netvlies staan. Nick vertelt dat, ongeacht iemands werkterrein, het voor iedereen belangrijk is om uiterst zorgvuldig om te gaan met de instrumenten waarover men beschikt.
Nick vertelde over hoe hij leerde om met een speciale techniek baseballwedstrijden te fotograferen, dit om altijd op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen en om betere fotografische beelden te kunnen produceren.
Zoals bij filmmakers zouden fotojournalisten eigenlijk ook via verbale- en non-verbale media veel nieuws moeten vergaren. Dit houdt ze scherp. In 1977 kreeg ik van Associated Press het verzoek om een baseballwedstrijd te fotograferen. Ik was met stomheid geslagen en had nauwelijks van baseball gehoord. Toen ik naar mijn eerste wedstrijd ging wist ik niet wat ik zag. Waarom lijkt het alsof de Vietcong Amerikaanse soldaten achtervolgt? Waarom rent iedereen? Daarom observeerde ik de fotografen terwijl ze hun foto's schoten, maar ik kon er niets mee. Ik was gefrustreerd. Vervolgens kocht ik een pak kranten en bekeek de foto's: second base, home plate, home run, de slagen tijdens een baseballwedstrijd. Ik begreep het, nu kon ik fotograferen!
Iedereen begrijpt dat oorlogvoeren iets anders is dan een baseballwedstrijd. En omdat oorlogen en geweld in onze wereld wel nooit zullen worden uitgebannen, is het des te belangrijker om meer dan ooit kritisch te blijven volgen hoe (oorlogs)verhalen tot stand komen.
Beluister deze podcast over fotografie en propaganda tijdens de Vietnamoorlog: