[1]“Hier zie je Patricia, mijn zus, de echte Wonder Woman. Ze is een alleenstaande moeder van twee, die al 9 maanden te kampen heeft met een gebroken enkel. Ze slaat zich overal doorheen, ondanks de protesten en de chaos in Venezuela, de dood van onze vader, en haar onvermogen om te werken. Ik heb onmetelijk respect voor haar. In vergelijking met haar ben ik een sulletje.” Illustratie en tekst van de Venezolaanse artiest en tekenaar Leonardo Gonzalez, gebruikt met toestemming.
Er is een aspect van de crisis in Venezuela dat vaak vergeten wordt: de impact op vrouwen en meisjes.
In 44 percent [2] van de Venezolaanse gezinnen staat de vrouw aan het hoofd van het huishouden. Het zijn zij die in de ellenlange rijen aan de supermarkt moeten aanschuiven, de falende gezondheidszorg [3] moeten verdragen als de kinderen ziek worden, en rouwen als kinderen door de politie worden vermoord. En dat alles komt boven op de moeilijke situatie waar ze zich als vrouw in de maatschappij al in bevinden.
Ook al heeft de Venezolaanse regering maatregelen getroffen om armoede onder vrouwen te verlagen, de ‘Bolivariaanse’ politici blijven heel wat aspecten van de emancipatie negeren – en dat terwijl ze zichzelf vaak als feminist omschrijven.
Enkele programma's voor inkomenstransfers zoals Madres del Barrio [4] (“moeders van de sloppenwijk”) sinds 2006 en Hijas e Hijos de Venezuela (Kinderen van Venezuela) [5] sinds 2011 zorgden voor een cruciaal vangnet voor families in extreme armoede. Samen brengen ze zo'n 150 à 350 dollar per gezin in het laatje, afhankelijk van het aantal kinderen.
Abortus is daarentegen nog steeds strafbaar in Venezuela. Die wet is een overblijfsel van het Bolivariaanse regime. In de 20 jaar die Chávez en Maduro samen aan de macht zijn, heeft geen van beiden het initiatief genomen om abortus te legaliseren. Tot op vandaag wordt abortus enkel toegestaan als de moeder in levensgevaar verkeert.
Aglaia Berlutti, een prominent feministe en medewerker van Global Voices, onderstreept [6] de tegenstrijdigheden in Chavismo's discours wat betreft gendergelijkheid:
…en Venezuela el término feminismo fue consumido, abusado y sobre todo tergiversado por el poder. […] Al mismo tiempo que se habla de la representatividad política, el Presidente Nicolás Maduro usa términos machistas para insultar a minorías […] Al mismo tiempo que se insiste en que el número de Ministras del tren ejecutivo supera al de cualquier otro del continente [las mujeres continúan] padeciendo de una situación donde su identidad sigue siendo aplastada por una interpretación histórica que la desvaloriza.
De term ‘feminisme’ werd in Venezuela gebruikt, misbruikt en vooral verdraaid door diegenen die aan de macht waren. […] Terwijl politici de aandacht vestigen op politieke vertegenwoordiging vertoont president Maduro seksistisch taalgebruik om minderheden te beledigen […] Hoewel ze beweren dat er in Venezuela meer vrouwelijke ministers zijn dan waar ook in Latijns-Amerika, worden veel vrouwen nog steeds belemmerd door een historische interpretatie die hen oneer aandoet.
Bestaande problemen werden niet alleen onvoldoende aangepakt, door de economische toestand werden ze zelfs verergerd.
Venezuela behoort tot de 15 landen waar het aantal vrouwenmoorden op de totale bevolking het hoogst is, zeggen 3 lokale mensenrechtenorganisaties [7].
Het aantal moorden in Venezuela steeg in 2016 tot 56 per 100.000 inwoners – het hoogste cijfer in Zuid-Amerika. Dat blijkt uit cijfers van de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), dat jaarlijks met woordcijfers wereldwijd publiceert. Het Venezuelan Observatory of Violence (OVV), dat een andere methodologie hanteert, kwam aan 89 moorden per 100.000 inwoners in 2017, wat van Venezuela het gevaarlijkste land ter wereld zou maken.
Daarnaast zegt het OVV dat in juli 2018 40% van de moorden in het district van Caracas door politieagenten gepleegd werd [8].
Moordcijfers en politiegeweld swingen de pan uit, en steeds meer vrouwen zien hun kinderen eraan sneuvelen. Op La vida de nos [9] (“het leven van ons”), een online mediaproject met persoonlijke verhalen over de crisis, getuigt Elibeth Pulido [10] van de moord op twee van haar kinderen, waarvan een door een politieagent.
Como a la media hora me llamaron para decirme que fuera a buscar a los niños. El corazón se me iba a salir del pecho cuando los vi y ellos me vieron. Fueron tan increíbles nuestras miradas. ¡Jamás nos miramos de esa manera! No tenían camisa ni zapatos […Entonces] me dieron la noticia más espantosa de mi vida. Se repitió la historia: me volvieron a quitar otro hijo.
Een halfuur later belden ze met de boodschap dat ik mijn kinderen moest zoeken. Mijn hart bonsde in mijn keel toen ik hen zag, en zij mij. We wisselden ongelooflijke blikken uit. Nooit eerder hadden we elkaar zo aangekeken! Ik zag dat ze blootsvoets en shirtloos waren. [En toen] vertelden ze me het vreselijkste nieuws uit mijn leven. De geschiedenis herhaalde zich: weer hadden ze me een kind afgenomen.
Bovendien leidt het gebrek aan seksuele opvoeding [11] op school, samen met de moeilijke toegang tot voorbehoedsmiddelen [12] als gevolg van het tekort aan medicijnen [13], tot veel ongewenste zwangerschappen [14]. Adícea Castillo, onderzoekster en oprichtster van het Women Studies Center van de Central University of Venezuela, legt uit: [2]
…hay una cifra, pequeña pero importante, de madres pre adolescentes […] Es un círculo vicioso. Muchas no se controlan, se practican abortos. Se mueren luego de ocho meses hospitalizadas por una infección y, las que se salvan, regresan al barrio a mantener un muchacho sin el apoyo de los padres.
Er is een klein maar belangrijk aantal pre-adolescente moeders. […] Het is een vicieuze cirkel. Velen van die jonge moeders gebruiken geen anticonceptie, plegen [onveilige] abortus. Sommigen van hen sterven aan een infectie na maanden in het ziekenhuis te hebben gelegen. Anderen overleven en keren terug naar de sloppenwijk met de moeilijke taak om een kind op te voeden zonder enige steun van hun ouders.
Ten slotte hebben ook de vrouwen die het land verlaten het zwaar te verduren. Het aantal Venezolaanse vrouwen dat het slachtoffer werd van vrouwenhandel [15] in Latijns-Amerika en Europa is verviervoudigd [16] tussen 2014 en 2018.
In het buurland Colombia, dat meer dan een miljoen Venezolanen [17] heeft opgevangen in het afgelopen jaar, worden Venezolaanse vrouwen gediscrimineerd en misbruikt. Terwijl velen Venezolaanse migranten ervan beschuldigen dat ze lokale jobs afpakken en de criminaliteit in gaan, beschouwen ze vrouwen als sekswerkers.
Om die misvattingen tegen te gaan, heeft het feministisch YouTubekanaal “Las igualadas” in de Colombiaanse grensstad Cúcuta een speciale video [18] over Venezolanen gemaakt (in het Spaans, zonder ondertitels).