Vier revolutionaire vrouwen vermist of gedood in de strijd voor gerechtigheid in Syrië. In wijzerzin van links boven: Fadwa Suleiman, Razan Zeitouneh, Lama Albasha, May Scaff.

In 2011 trokken de Syriërs de straat op om te demonstreren voor gerechtigheid. Zeven jaar later, en met meer dan 500 000 doden, is de media-aandacht voor Syrië geslonken. Dit is het verhaal van vier Syrische vrouwen, hun persoonlijke geschiedenis roept ons op om de revolutie en wat die precies betekent niet te vergeten.

Fadwa Suleiman

Fadwa Suleiman. Foto door Rami Jarrah. Gebruikt met toestemming.

Fadwa Suleiman [en – alle links],  een actrice geboren in Aleppo, was gedurende jaren een van de meest bekende gezichten in Syrië. Toen de protesten in de stad Homs uitbraken in 2011, werd ze een revolutionair icoon. Het beeld van Fadwa met kortgeknipt haar en een Palestijnse arafatsjaal , omringd door demonstranten, staat in schril contrast met haar glamoureuze imago van enkele maanden eerder. Zelfs haar stem, de zachte intonatie waarmee ze een hele generatie Syriërs kon verleiden, klonk anders, schor van passie, wanneer ze de burgers van Homs opriep en hen bezwoer de acties van burgerlijke ongehoorzaamheid vol te houden en zich te verzetten tegen wat velen beschouwden als een toenemende dictatuur. Zij behoort, net zoals de Syrische dictator Bashar Al-Assad, tot de Alawieten, en dat alleen al ging in tegen het officiële verhaal dat probeerde de protesten te discrediteren. Uiteindelijk vluchtte Fadwa naar Frankrijk, nadat de overheid had aangekondigd haar gevangen te zullen nemen, dood of levend.

May Scaff

May Scaff. Foto gedeeld op haar Facebookpagina.

May Scaff was ook actrice. Ik herinner me de blik van fascinatie die ik bij mijn partner zag in Baal's Cave, een bar in Damascus waar we in de zomer van 2008 vaak kwamen. “Dat is May Scaff, ik vind haar geweldig”, zei hij, en ik werd jaloers op de knappe vrouw die lachte en danste omringd door een groep vrienden. Ik vertelde haar deze anekdote toen we elkaar in 2013 eindelijk ontmoetten in Amman, tijdens een meeting van Syrische mensenrechtenactivisten uit Jordanië, en ik herinner me dat ze er hartelijk om moest lachen. Bij een hapje en een drankje praatten we uitgebreid over het heden en de toekomst van het land, toen we nog hoopten op gerechtigheid. Op haar laatste foto's, bijna zeven jaar na de start van de protestdemonstraties waaraan ze actief deelnam, zijn haar gelaatstrekken verhard en is ze bijna compleet grijs geworden. Een schim van de ontspannen schoonheid van weleer.

Razan Zeitouneh

Razan Zeitouneh. Foto gebruikt met toestemming.

Razan Zeitouneh is voor Syriërs die aan hun lot zijn overgelaten, een symbool van Gerechtigheid (met hoofdletter). Ze is een bekende advocate, gespecialiseerd in mensenrechten, ze verdedigt politieke gevangenen en is de oprichtster van de Mensenrechtenorganisatie in Syrië. Razan coördineert ook de plaatselijke comités. Omwille van haar werk is ze een doelwit voor zowel het Assadregime als voor de extremistische groeperingen die probeerden het publieke protest te kapen. Wanneer Syriërs aan een toekomstige minister van Justitie denken, duikt de naam Razan vaak op.

Lama Albasha

Studente Lama Albasha. Foto gedeeld door haar vrienden op Twitter.

Lama Albasha werd geboren in 1992 en studeerde aan de universiteit van Damascus. In de foto's die vrienden van haar delen op sociale media poseert ze voor de camera in een witte blouse en witte broek waarover een kauwgomroze rokje dat past bij haar gestippelde slippers, een hand op haar heup. Haar zonnebril prijkt als een diadeem op haar hoofddoek, een populaire look onder Syrische vrouwen. Op een andere foto staat ze op de voorgrond in donkere kleren met een Palestijnse arafatsjaal rond de hals. Ze kijkt lachend in de camera. Ik las dat ze werd opgepakt in november 2014 in Tal, de buurt waar ze een van de plaatselijke raden voorzat die opgericht werden bij het begin van de protesten in 2011. Ze had gereageerd op een telefoontje van een vrouw die zei geïnteresseerd te zijn in privélessen Engels, later bleek het om een valstrik te gaan. Ze werd gevangen genomen en overgeleverd aan de geheime dienst van de regering.

Drie doden, één vermiste

Actrice Fadwa Suleiman stierf in Parijs in augustus 2017 na een langdurige strijd tegen kanker. In haar laatste interview zei ze: “Zelfs al vernietigen ze alles, we mogen niet toelaten dat ze onze droom kapotmaken. Als er ook maar één Syriër overblijft dan ben ik er zeker van dat hij of zij het Syrië waarvan we houden zal opbouwen. Syrië is geen land, het is geen geografische eenheid. Het is een idee. De nobele revolutie van geest en ziel die zal duren doorheen tijd en ruimte.”

Studente Lama Albasha is een van de duizenden wier naam voorkomt op de beruchte ‘dodenlijst’, een opsomming van geëxecuteerden en  gemartelden uit de staatsgevangenissen, o.m. zoals Saydnaya, waarvan Amnesty International zegt dat het een ‘slachthuis voor mensen’ is. Toen de familie op 31 juli 2018 inzage kreeg in het algemene veiligheidsregister, bleek dat Lama jaren geleden in de gevangenis was overleden, zogezegd aan een hartaanval.

Advocate Razan Zeitouneh is sedert december 2013 vermist. “Mensen zoals wij die de doden documenteren, die huilen niet”, schreef ze voor ze ontvoerd werd door een groep gewapende mannen in Douma, een voorstad van Damascus. Een paar dagen later kondigden de Verenigde Naties aan dat ze de slachtoffers van de oorlog in Syrië niet meer zouden tellen wegens te veel.

Op 27 juli 2018 werd actrice May Scaff dood aangetroffen in haar appartement in Parijs, waar ze de laatste jaren van haar leven een toevlucht had gevonden. “Ik zal de hoop niet opgeven en ik vraag jullie dat ook nooit te doen”, waren haar laatste woorden op de sociale media. “Ons land heet Groot Syrië, niet Assads Syrië.”

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd [es] in het Spaanse El Diario. Het werd vertaald in het Engels en van bijkomende context voorzien door Joey Ayoub.