Dit artikel, geschreven door Raisa Wickrematunge [en – alle links tenzij anders aangegeven] met foto's van Deshan Tennekoon, verscheen oorspronkelijk op Groundviews, een bekroonde burgerjournalistiekwebsite in Sri Lanka. Een aangepaste versie wordt hier gepubliceerd als onderdeel van een overeenkomst met Global Voices om content te publiceren.

Met de armen in haar zij poseert ze voor de camera en kijkt met een vastberaden blik in de verte. De groep kijkt naar haar, lacht en roept bemoedigende woorden. De sfeer is vriendelijk en ondersteunend. Toch vertelt een van de gefotografeerde meisjes, slechts vijf minuten later, over haar angstgevoelens als ze foto's van zichzelf op internet plaatst.

Deshani Dharmadasa zegt:

Ik heb het gevoel dat iedereen kijkt naar alles wat je doet. Zelfs de kleren die je aan hebt … dragen een boodschap uit. Het maakt mijn angst alleen maar groter.

Groundviews sprak met een groep vrouwen uit Sri Lanka, waaronder uitvoerend marketeer Deshani Dharmadasa, die, vaak door hatelijke opmerkingen over hun uiterlijk (body-shaming), werden aangevallen op internet.

De term ‘cybergeweld’ kent verschillende definities. Het Europees Instituut voor gendergelijkheid (EIGE) onthoudt zich van een omschrijving, omdat er geen geaccepteerde definities zijn waarnaar ze kunnen verwijzen. Uit recent onderzoek door het Pew Research Center blijkt dat Amerikanen vaak verschillend denken over wat cybergeweld is – of het nu gaat om het openbaar delen van privéberichten of het sturen van onvriendelijke berichten.

De Association for Progressive Communications (APC) heeft zich vooral gericht op de gevallen waarin sprake is van geweld tegen vrouwen. APC strijdt voor de erkenning van cybergeweld als onderdeel van geweld tegen vrouwen, omdat het zowel online als offline impact heeft op vrouwen.

Als we echter wat langer met de groep praten, komt een ander gemeenschappelijk aspect naar boven – iedereen heeft zijn of haar eigen manier gevonden om te reageren op cybergeweld en, indien mogelijk, iets te doen tegen de haatmails die ze hebben ontvangen. Sommigen gebruiken humor, anderen gaan rechtstreeks de confrontatie aan. Zo zet Dharmadasa bijvoorbeeld af en toe screenshots online van de ongewenste commentaren die ze op Facebook en Instagram ontvangt. Ze vertelt dat ze, zelfs met instellingen in privémodus, gemiddeld een tot drie berichten per week ontvangt. Omdat de reaguurders [personen die op berichten reageren en daarbij meestal bepaalde (ongenuanceerde) meningen uiten] hun identiteit zorgvuldig afschermen als ze een bericht posten, stuurt Dharmadasa vaak een bericht naar hun privé-adres om ze te confronteren met hun gedrag.

Dharmadasa legt uit:

Ik zeg vaak tegen hen dat ik een broer heb en dat ik me zou schamen als hij vrouwen zou behandelen op de manier zoals zij doen. Ik wil dat ze nadenken over de commentaren die ze plaatsen.

Dharmadasa heeft nog nooit een antwoord gekregen op de berichten die ze stuurt.

Dharmadasa is echter ook eerlijk over haar eigen medeplichtigheid; in het verleden lachte ze deze commentaren weg, uit angst voor humorloos of bazig te worden uitgemaakt:

Maak niet dezelfde fout die ik heb gemaakt. Hou je niet stil.

Op het Lanka Comic Con festival in 2017, werden jonge cosplayers [nl] belachelijk gemaakt en gebody-shamed [negatief op hun uiterlijk beoordeeld], waarbij zelfs foto's van het festival werden gebruikt om mocking memes [spotprenten] te maken die overal op internet werden verspreid. Voor de vrouwen en meisjes die mee hadden gedaan aan de cosplay kwam het als een complete schok.

Amaya Suriyapperuma wist aanvankelijk niets van de memes – haar vriendinnen probeerden ze voor haar te verbergen, omdat het haar verjaardag was. Ze was echter ontzet door de kwaadaardigheid toen ze de memes onder ogen kreeg. Amaya had in de cosplay een rol als Wonder Woman gespeeld – veel van de reaguurders hadden gezegd dat ze ‘te dun’ was.

Omdat ze psychologie studeert, probeerde Amaya de ware betekenis achter de commentaren te analyseren:

Mijn eerste vraag was: waarom wil iemand dit doen? Het zou een gebrek aan eigenwaarde kunnen zijn. Misschien hebben ze geen platform waar ze zich kunnen uiten.

‘Bovendien,’ zo zegt Amaya, ‘is cosplay relatief nieuw in Sri Lanka.’

In de nasleep van het cyberpestincident, werd Amaya tot haar verrassing op een voetstuk geplaatst. Leden van de Geek Club of Sri Lanka (tevens de organisatoren van het Lanka Comic Con festival) bundelden hun krachten en rapporteerden een aantal Facebookpagina's. Een persoon tweette een foto van haar en tagde Patty Jenkins, directeur van de film Wonder Woman, en actrice Gal Gadot die de rol van Wonder Woman speelde. Beiden retweetten de foto's en deelden bemoedigende woorden.

Voor Amaya was dit overweldigend. Sommigen zeiden dat ze dachten dat zij Wonder Woman was en alleen maar heel even vijftien minuten beroemd wilde zijn. Ze begon zich af te vragen of ze deze golf van steunbetuigingen wel echt verdiende. Dat een middelbareschoolklas werd geconfronteerd met vernederende memes, bleek onverwacht beangstigend te zijn.

Ik realiseerde me plotseling … hé, dit is mij overkomen.

Uiteindelijk herinnerde Amya zich weer waarom ze zo van cosplay hield.

Het is belangrijk om te bedenken waarom je het deed, en ook om jezelf te kennen. Dat helpt als je kritiek krijgt van anderen.

Amaya had cosplay gekozen als een manier om om te gaan met haar strijd tegen angst en depressie en als eerbetoon aan haar favoriete karakters. De commentaren en memes vergrootten uiteindelijk haar weerbaarheid, zegt ze.

Ze heeft nog een boodschap:

Als je iets wilt zeggen dat anderen, hun geestelijke gezondheid of zelfwaardering zou kunnen beschadigen … zeg het dan niet!

Shamindri De Sayrah, een schrijfster die in de cosplay Supergirl uitbeeldde, werd in dezelfde tijd aangevallen als Amaya, waarbij veel reaguurders de spot dreven met haar uiterlijk. Na de ondersteunende tweet van Gal Gadot, staakten velen hun aanval op Amya, maar gingen, wat beangstigend was, door met het pesten van andere cosplayers die op het festival waren.

Shamindri zei dat ze woedend was toen ze de eerste memes zag waarin Amaya werd aangevallen:

Ik vroeg me af: ‘Word ik het volgende slachtoffer?’ Wij cosplayen onze favoriete fictieve figuren, omdat we van ze houden. Als je in de spiegel kijkt en denkt ‘ik ben mooi en ik zie er goed uit’, kunnen de pestkoppen niets zeggen dat jou kan raken.

Rechtenstudente Humaiza Thassim had zich ook als Supergirl verkleed. Ze ontdekte dat haar foto's op de tweede dag van het Comic Con festival werden gedeeld op internet. Nietsvermoedend van de commentaren, droeg ze op die dag ook een kostuum. Humaiza vertelt over haar vernedering toen ze ontdekte dat haar foto's zonder dat ze het wist, op internet waren gedeeld en bespot.

Als moslima kreeg Humaiza ook andere kritiek. Veel leden van de moslimgemeenschap zeiden tegen haar dat ze “on-islamitisch” was.

Humaiza said:

Alleen omdat we vrijheid van meningsuiting hebben, betekent nog niet dat je maar kunt zeggen wat je wilt. Denk erover na of wat je zegt een persoon kan beschadigen, en of je die persoon eigenlijk wel kent. Dat geldt niet alleen voor online pesten maar ook voor offline pesten.

Kunstenaar Vicky Shahjahan wordt met een ander soort intimidatie geconfronteerd dan de rest van de groep. Als androgyn persoon werd Vicky aanvankelijk afgewezen door de leden van de conservatieve gemeenschap van Slave Island, die nog nooit eerder een androgyn persoon hadden ontmoet of gesproken.

Veel leden van de gemeenschap vonden dat Vicky's uiting van genderidentiteit een duidelijk teken was van promiscuïteit. Iedere omgang met mannelijke of vrouwelijke vrienden werd gezien als bewijs van deze veronderstelling. Vicky reageerde echter met humor op het commentaar. Hij bleef open staan voor interactie en kon, vooral via de kunst, deze opvattingen veranderen. Hoewel de haat nog niet voorbij is, staan buren en leden van de gemeenschap nu vaker in de bres voor Vicky.

Dat wil echter niet zeggen dat Vicky online niet te maken heeft met dezelfde haat. Gender-gerelateerde beledigingen houden hem sterk bezig en hij spreekt er vaak over.

Vicky moedigt degenen die worstelen met hun genderidentiteit aan om sterk te zijn.

Waarheen je ook gaat, je zult mensen ontmoeten die een oordeel over je vellen en vragen stellen … Je moet jezelf daarop voorbereiden.

De roep om weerbaarheid is een afspiegeling van een dieper probleem – het gebrek aan mogelijkheden om genoegdoening te krijgen, als beschadigende commentaren, foto's of video's zonder toestemming online worden gezet. Zoals Amaya zei, hadden de cosplayers het getroffen, omdat ze steun hadden van de Geek Club of Sri Lanka, die hun krachten bundelden om de pagina's te verzamelen en morele steun te bieden. Een gewoon meisje of vrouw wiens foto zonder toestemming werd gedeeld zou niet dezelfde steun hebben gekregen. Bovendien zou ze maar beperkte mogelijkheden hebben om verhaal te halen. De bestaande wetgeving van Sri Lanka over smaad, geeft geen adequate dekking voor sociale media en de instanties die moeten rapporteren, geven vaak geen antwoord of reageren veel te langzaam op klachten.

Zelfs het rapportagesysteem van Facebook werkt vaak niet vanwege belemmeringen van de taal. Voor de cosplayers werden de beledigende memes pas van internet gehaald toen de officiële fotografen van het festival meldden dat hun foto's waren gestolen voor Facebook, en zeiden dat de content niet werkte omdat veel memes waren geschreven in het Singalees, de meest gesproken taal in Sri Lanka, die wordt geschreven in een niet-Latijns schrift.

Amaya zegt aan het einde van ons interview:

Je moet voor jezelf opkomen. De Sri Lankaanse wet op cybergeweld voldoet niet en biedt geen dekking voor sociale media en er is dus geen grondslag [om wettelijk actie te ondernemen].

‘Dat is triest,’ voegt ze eraan toe.

Vaak moeten ze terugvallen op hun eigen netwerk en contacten om enig antwoord of reactie te krijgen. De incidenten waar deze groep mee te maken heeft, komen overeen met het onderzoek dat we op dit moment doen naar cybergeweld tegen vrouwen. Deze incidenten staan niet op zichzelf, maar zijn ingebed in een sfeer van vrouwenhaat en seksisme op internet, als we met en over vrouwen in Sri Lanka praten.

Wil je aangifte doen van een geval van cyberpesten? Lees dan deze snelle handleiding van Bakamoono om te weten wat de volgende stappen zijn.