Syrische architecten dagen uit tot ‘naoorlogse’ wederopbouw met realtime design

Een collage van Syrische initiatieven voor wederopbouw door toonaangevende ontwerpers met het windmolen-project van Khaled Malas, kaart/diagram van Omar Abdulaziz Hallaj, en de aardprojecten van de Qibaa Studio’s. Collage gemaakt door de auteur.
Te midden van toenemende luchtbombardementen in Aleppo door het regime van Assad en zijn bondgenoten in februari 2016, verscheen er online een internationale wedstrijd onder de naam ‘Syrië: Naoorlogse Huisvestingswedstrijd’.
De wedstrijd werd georganiseerd door Matterbetter, een website die ‘de werkelijke problemen van de mensheid wil oplossen door het organiseren van wedstrijden op het gebied van architectuur en design’. De wedstrijd benadrukt de verschillen tussen Syrische en niet-Syrische benadering van wederopbouw in tijden van oorlog.
De wedstrijd richtte zich op een ‘naoorlogse’ werkelijkheid en vroeg deelnemers om ‘een oplossing te bedenken voor de woningschaarste nu steeds meer steden in het door oorlog verscheurde Syrië worden bevrijd en vluchtelingen terugkeren’. De deelnemers werden ook uitgenodigd om ‘leefomstandigheden te ontwerpen die het voor ontheemde Syriërs aantrekkelijk maken om terug te keren’.
De ontwerpers werden ook gestimuleerd om ‘groter te denken’ en om ‘een typologie voor te stellen die overal in Syrië en eindeloos kan worden toegepast tot de naoorlogse huisvestingscrisis is opgelost’.
Prominente platforms voor architectuur, zoals Archdaily, publiceerden de oproep, waarna er 245 inzendingen binnenkwamen, vooral uit Europa. Architecten uit Syrië of het Midden-Oosten maakten geen deel uit van de jury, die bestond uit leden uit Europa, Rusland en de Verenigde Staten.
Wederopbouw begint tijdens en niet na de oorlog
Architecten, ingenieurs en burgeractivisten uit Syrië hebben in hun land een heel ander proces van wederopbouw bedacht en toegepast dat vooral gericht is op het heden.
Hun ‘bottom-up’ en vindingrijke aanpak is gebaseerd op de gedachte dat wederopbouw niet kan worden uitgesteld tot een vage en hypothetische toekomst ‘na het conflict’. Plaatselijke architecten zijn van mening dat er een dringende noodzaak tot wederopbouw is die niet los kan worden gezien van voortdurende herstelwerkzaamheden en bescherming van de burgers.
Hun aanpak leidde gedurende de strijd tot een proactieve en permanente betrokkenheid bij herstelprojecten. De projecten die ontstonden zijn misschien niet zo groots om te zien als niet-Syrische projecten, maar ze zijn vooral gericht op betrokkenheid van opkomende maatschappelijke, economische en politieke spelers ter plaatse.
Qibaa Studio, een jong architectencollectief uit het noorden van Syrië, heeft sinds 2013 huisvestingsstrategieën getest waarin ‘de mens centraal staat’, en waarbij gebruik werd gemaakt van lokale middelen met een lokale aanpak. Hun doel is om ‘de Syrische cultuur levend te houden door gebruik te maken van plaatselijke mogelijkheden en die te ontwikkelen.’ In hun doelstellingen leggen ze uit:
We zijn een groep Syrische architecten die elkaar toevallig in het noordelijk deel van Syrië hebben ontmoet tijdens de Syrische Revolutie in 2011. Te midden van de enorme vernietigingen die ons land hebben getroffen, zowel fysiek als maatschappelijk, zijn we er vast van overtuigd dat het plannen van de wederopbouw nu begint, al tijdens het conflict, en niet in de nasleep ervan. Het begint in de harten en de geesten van hen die lijden door de oorlog en die de maatschappij zo willen veranderen dat het geweld niet meer terugkeert. Dit is essentieel op onze weg naar vrede.
In 2013 hebben we uit overtuiging Qibaa opgericht, een studio die duurzame toepassingen als doel heeft, waardoor we ons ruimtelijk beleid kunnen richten op wat onze gemeenschap in de huidige situatie dringend nodig heeft, terwijl we voor de lange termijn de basis leggen voor een duurzaam herstelproces voor ons door oorlog verscheurde land.
Architectuur van verzet
Khaled Malas, een Syrische architect en curator uit Damascus en medeoprichter van het Sigil Collectief, is ook betrokken bij het herstelproject door gebiedsspecifieke ‘alledaagse monumenten‘ en ‘landelijke architectuur van verzet‘ in de door het regime van Assad belegerde en bestookte gebieden.
Malas definieert zijn rol als architect als een architect die bouwt op bestaande netwerken van veerkracht, ingesteld door lokale maatschappelijke organisaties uit heel Syrië om het leven en de waardigheid in stand te houden tijdens de oorlog. Malas omschrijft de aard van zijn werk:
Hoewel de hedendaagse omstandigheden afschuwelijk zijn, verliezen de mensen de hoop niet. In Syrië ontstaat in het leven van alledag een krachtig verzet bij mensen die vol toewijding anders denken en handelen. Juist in die groep dappere mannen en vrouwen hebben wij onze medestanders gevonden. Onze samenwerking geeft, naast andere vormen, daar concreet uitdrukking aan in een reeks bescheiden landelijke en semi-landelijke bouwwerken”
Verschuiving van aanpak
Omar Abdulaziz Hallaj, een interdisciplinaire Syrische architect en stedelijk planoloog uit Aleppo, roept de toonaangevende media op om de theorieën over ‘naoorlogse’ wederopbouw aan de kaak te stellen als een ‘mythe’. Tijdens een recent gehouden workshop en seminar op het departement van Geïntegreerde Urbanisatie en Duurzaam Design aan de universiteit van Stuttgart verklaarde Hallaj:
De theorie dat het conflict op zekere dag zal stoppen en dat de volgende dag de grote landelijke wederopbouw zal beginnen is een schijnmodel. Er komt geen ‘de dag nadat’.
Hallaj is ervan overtuigd dat een gecentraliseerd, grootschalig en landelijk wederopbouwproces gewoonweg onmogelijk is en dat bij iedere serieuze herontwikkelingspoging rekening moet worden gehouden met ideeën over vrijheid, de plaatselijke economie en gedecentraliseerde planning.
De realiteit is dat gecentraliseerde planning voor wederopbouw niet uitvoerbaar is, dat is het nooit geweest en zal het nooit zijn. In werkelijkheid vindt stedelijke ontwikkeling vooral plaats via de informele sector, op een paar uitzonderingen na als neoliberaal beleid beperkte kansen biedt aan opkomende militaire machthebbers en hun regionale partners. Natuurlijk zien de enkele uitzonderingen er goed uit voor het oog van de camera en dat kan uiteindelijk in twintig jaar leiden tot een paar honderdduizend toeristen. In Syrië zullen er vermoedelijk twee of drie van die uitzonderingen zijn met prachtige landschappen en gerestaureerde gevels, zoals in Beiroet. Gebieden waar maar heel weinig mensen naar toe zullen kunnen gaan. De rest van het land zal troosteloos zijn.”
“We moeten de aanpak veranderen. We moeten af van centralisatie en decentralisatie accepteren als een nieuwe manier om te komen tot besluitvorming. We moeten informaliteit accepteren omdat we niet langer normatieve, mooie en grootse oplossingen kunnen bedenken die niet zullen worden verwezenlijkt. Deze normatieve, mooie oplossingen zullen alleen maar meer corruptie in de hand werken. We moeten af van louter ruimtelijke planning en overgaan tot flexibele onderhandelingen en gebruik maken van maatschappelijke spelers ter plaatse.”
Tijdens een recente lezing voor de vakgroep Architectuur van de universiteit van Venetië sprak Hallaj over het ‘recht van terugkeer’ van ontheemde Syriërs naar hun buurt en huis. Hij verklaarde dat architecten door hun ontwerpen een cruciale rol spelen om terugkeer mogelijk te maken. Ze kunnen faciliteren of juist belemmeren:
Wie hebben het recht terug te keren naar de steden? Architecten en planologen kunnen soms prachtige tekeningen maken, maar iedere lijn die ze op papier zetten kan bepalen wie er naar de stad terug kan keren en wie niet. Als je prachtige, grootse projecten ontwerpt, zoals een machtige projectontwikkelaar waarschijnlijk zal doen, kunnen mensen naar alle waarschijnlijkheid niet naar hun steden terugkeren.
Categorieën

Start een discussie
Categorieën
Topartikelen uit de hele wereld
Vertalen voor Global Voices
Archief per maand
- maart 2021 3 artikelen
- februari 2021 14 artikelen
- januari 2021 18 artikelen
- december 2020 12 artikelen
- november 2020 13 artikelen
- oktober 2020 19 artikelen
- september 2020 16 artikelen
- augustus 2020 15 artikelen
- juli 2020 9 artikelen
- juni 2020 17 artikelen
- mei 2020 18 artikelen
- april 2020 20 artikelen
- maart 2020 9 artikelen
- februari 2020 5 artikelen
- januari 2020 7 artikelen
- december 2019 8 artikelen
- november 2019 5 artikelen
- oktober 2019 2 artikelen
- september 2019 9 artikelen
- augustus 2019 8 artikelen
- juli 2019 2 artikelen
- juni 2019 4 artikelen
- mei 2019 2 artikelen
- april 2019 5 artikelen
- maart 2019 9 artikelen
- februari 2019 2 artikelen
- januari 2019 6 artikelen
- december 2018 3 artikelen
- november 2018 6 artikelen
- oktober 2018 8 artikelen
- september 2018 4 artikelen
- augustus 2018 3 artikelen
- juli 2018 4 artikelen
- juni 2018 1 artikel
- mei 2018 1 artikel
- april 2018 2 artikelen
- maart 2018 4 artikelen
- februari 2018 9 artikelen
- januari 2018 10 artikelen
- december 2017 4 artikelen
- november 2017 4 artikelen
- oktober 2017 2 artikelen
- september 2017 8 artikelen
- augustus 2017 7 artikelen
- juli 2017 9 artikelen
- juni 2017 8 artikelen
- mei 2017 10 artikelen
- april 2017 3 artikelen
- maart 2017 9 artikelen
- februari 2017 13 artikelen
- januari 2017 12 artikelen
- december 2016 5 artikelen
- november 2016 17 artikelen
- oktober 2016 9 artikelen
- september 2016 10 artikelen
- augustus 2016 11 artikelen
- juli 2016 8 artikelen
- juni 2016 10 artikelen
- mei 2016 7 artikelen
- april 2016 10 artikelen
- maart 2016 4 artikelen
- februari 2016 9 artikelen
- januari 2016 5 artikelen
- december 2015 4 artikelen
- november 2015 6 artikelen
- oktober 2015 12 artikelen
- september 2015 12 artikelen
- augustus 2015 9 artikelen
- juli 2015 9 artikelen
- juni 2015 13 artikelen
- mei 2015 14 artikelen
- april 2015 14 artikelen
- maart 2015 22 artikelen
- februari 2015 11 artikelen
- januari 2015 19 artikelen
- december 2014 9 artikelen
- november 2014 10 artikelen
- oktober 2014 8 artikelen
- september 2014 12 artikelen
- augustus 2014 2 artikelen
- juli 2014 2 artikelen
- juni 2014 5 artikelen
- mei 2014 5 artikelen
- april 2014 4 artikelen
- maart 2014 8 artikelen
- februari 2014 8 artikelen
- januari 2014 12 artikelen
- december 2013 12 artikelen
- november 2013 24 artikelen
- oktober 2013 46 artikelen
- september 2013 18 artikelen
- augustus 2013 9 artikelen
- juli 2013 8 artikelen
- juni 2013 9 artikelen
- mei 2013 8 artikelen
- april 2013 13 artikelen
- maart 2013 9 artikelen
- februari 2013 12 artikelen
- januari 2013 17 artikelen
- december 2012 7 artikelen
- november 2012 16 artikelen
- oktober 2012 14 artikelen
- september 2012 3 artikelen
- augustus 2012 13 artikelen
- juli 2012 11 artikelen
- juni 2012 11 artikelen
- mei 2012 15 artikelen
- april 2012 18 artikelen
- maart 2012 15 artikelen
- februari 2012 18 artikelen
- januari 2012 17 artikelen
- december 2011 16 artikelen
- november 2011 15 artikelen
- oktober 2011 15 artikelen
- september 2011 19 artikelen
- augustus 2011 17 artikelen
- juli 2011 15 artikelen
- juni 2011 15 artikelen
- mei 2011 15 artikelen
- april 2011 16 artikelen
- maart 2011 26 artikelen
- februari 2011 36 artikelen
- januari 2011 37 artikelen
- december 2010 19 artikelen
- november 2010 22 artikelen
- oktober 2010 18 artikelen
- september 2010 18 artikelen
- augustus 2010 15 artikelen
- juli 2010 16 artikelen
- juni 2010 24 artikelen
- mei 2010 23 artikelen
- april 2010 24 artikelen
- maart 2010 20 artikelen
- februari 2010 16 artikelen
- januari 2010 22 artikelen
- december 2009 18 artikelen
- november 2009 18 artikelen
- oktober 2009 15 artikelen
- september 2009 19 artikelen
- augustus 2009 16 artikelen
- juli 2009 23 artikelen
- juni 2009 27 artikelen
- mei 2009 22 artikelen
- april 2009 20 artikelen
- maart 2009 23 artikelen
- februari 2009 15 artikelen
- januari 2009 9 artikelen