Een natuurkundige die er altijd van droomde om in Amerika te werken zegt dat het niet langer het ‘centrum van de wetenschap’ is

Nima Arkani-Hamed in zijn kantoor. Foto: Carolyn Beeler
Dit verhaal van Carolyn Beeler verscheen eerder op PRI.org op 8 juni 2017. Het wordt hier opnieuw gepubliceerd als onderdeel van een partnerschap tussen PRI en Global Voices.
Weggestopt in een hoekje van het voor de rest zeer cerebraal uitziende kantoor van theoretisch natuurkundige Nima Arkani-Hamed, is op een computerscherm een halverwege gepauzeerde scène uit Twin Peaks, de Amerikaanse televisieserie uit 1990, te zien.
De cultklassieker speelt voortdurend op de achtergrond terwijl Arkani-Hamed werkt aan natuurkundevraagstukken op het Institute for Advanced Study in Princeton, een stad in de Amerikaanse staat New Jersey.
“Ik vind het inspirerend om naar te kijken, omdat zij daar waanzinnige dingen proberen uit te vinden en wij hier,” zegt Arkani-Hamed. “Het is echt heel leuk om die serie op de achtergrond te hebben aanstaan.”
In Twin Peaks proberen inwoners van een stadje een moord op te lossen. In zijn kantoor probeert Arkani-Hamed op zijn beurt een aantal van de belangrijkste vragen te beantwoorden waar natuurkundigen zich in de 21e eeuw mee bezighouden.
“Wat is ruimte en tijd werkelijk? Waarom is het universum zo groot?” vraagt Arkani-Hamed. “En, bovenal, waarom zijn er grote dingen in het universum?”
Grote, brandende vragen, die kenmerkend zijn voor Arkani-Hamed.
En hij heeft naam gemaakt door naar de antwoorden te zoeken. Arkani-Hamed is nog maar 45 jaar, maar hij heeft al de universiteiten van Berkeley, Stanford en Harvard doorlopen en een prestigieuze natuurkundeprijs van drie miljoen dollar gewonnen.
Als lid van een gezin dat de wereld overtrok om de wetenschap te volgen, en te verdedigen, wist Arkani-Hamed dat hij zijn carrière zou voortzetten in de Verenigde Staten.
“Het was duidelijk dat Amerika de plek op de wereld was waar je naartoe ging, waar je vrij kon denken – zo groot als je wilde – en waar het alleen de kwaliteit van jouw ideeën en je ambitie was die telde,” zegt Arkani-Hamed.
Maar daar is hij nu niet meer zo zeker van.
Een rondreis naar Amerika
Tientallen jaren heeft Amerika een aantal van ‘s werelds beste wetenschappers aangetrokken. Albert Einstein vluchtte in 1933 voor de nazi's en belandde op hetzelfde instituut waar Arkani-Hamed nu werkt. Amerikaanse universiteiten en de reputatie die het land heeft als plaats voor vrijdenkers, hebben een extra sterke aantrekkingskracht op academici die vluchten voor onderdrukkende regeringen.
Evenals generaties van wetenschappers voor hen, oefende Amerika aantrekkingskracht uit op Arkani-Hamed's ouders, Hamideh Alasti en Jafar Arkani-Hamed. Zij kwamen uit Iran naar de Verenigde Staten om hun carrières in de natuurkunde voort te zetten aan het Massachusetts Institute of Technology en de NASA.
Arkani-Hamed werd geboren in Texas in de periode dat zijn vader werkte aan een van de Apollo-missies. Kort na de Iraanse revolutie in 1979, toen Nima 7 jaar was, gaven Jafar en Hamideh hun posities in de Verenigde Staten op om naar Iran terug te keren. Ze hoopten daar opnieuw een sterke wetenschapstraditie op te bouwen.
“Wij hoopten dat als wij daarnaartoe zouden gaan, we onze universiteiten democratischer zouden kunnen maken,” zegt Jafar Arkani-Hamed.
Na een jaar wilde ayatollah Khomeini die universiteiten sluiten en Jafar Arkani-Hamed sprak zich uit over de schade die dat zou betekenen voor de wetenschap in het land.
“Veel van de professoren schreven een open brief aan het land, waarin stond dat als ze dat zouden doen, de wetenschap in Iran zou worden vernietigd,” zegt Jafar Arkani-Hamed. “En daarom werden we vervolgd.”
Om aan gevangenschap of, dit keer, zelfs de dood te ontsnappen, moest het gezin vluchten voor de wetenschap. Ze slaagden erin de Turkse grens te bereiken.
“Het was een hectisch avontuur, met heel veel schurken en een paar fantastische helden,” zegt Nima Arkani-Hamed.
‘s Nachts trokken ze te paard over ruige bergen en overdag verstopten ze zich in grotten. Nima en zijn jongere zusje werden ziek.
“Het was afschuwelijk,” herinnert Hamideh Alasti zich. “Ik dacht dat ik mijn kinderen een voor een ging verliezen.”
Op een nacht, was Nima door koorts en uitdroging te verzwakt om nog op zijn eigen paard te kunnen zitten en trok Hamideh hem bij zich op haar paard.
“Plotseling, zag ik dat het een heldere hemel was en ik liet hem de Melkweg zien,” zegt Hamideh. “Hij opende zijn ogen en begon met mij te praten over de Melkweg en stelde natuurkundige vragen. Ik bracht hem – op een bepaalde manier – terug naar het leven.”
In Hamideh Alasti's ogen heeft de nieuwsgierigheid van haar zoon zijn leven gered.
Na meer dan een week op de vlucht te zijn geweest, kwam het gezin veilig aan in Turkije. Ze immigreerden naar Toronto, waar Nima natuurkundige vragen bleef stellen en uitblonk in wiskunde en wetenschap.
Maar het was altijd zijn doel geweest om de cirkel rond te maken die zijn familie was begonnen en terug te keren naar de Verenigde Staten. Na zijn studie vertrok hij naar Canada om te promoveren aan de universiteit van Californië, Berkeley.
VS staat leiderschapspositie in de wetenschap af
Het was onvermijdelijk dat hij weer in de VS zou belanden, zijn geboorteland en het land dat hij altijd heeft gezien als de beste plaats om groot te denken als het wetenschap betreft.
“Maar het is niet langer zo zeker dat Amerika het wereldcentrum van de wetenschap is,” zegt Arkani-Hamed.
“Die leiderschapsrol wordt langzamerhand afgestaan.”
Recente politieke ontwikkelingen, zoals president Trumps terugtrekking uit het klimaatakkoord van Parijs en voorstellen tot bezuinigingen op financieringen voor wetenschappelijk onderzoek zijn daarvan een klein onderdeel. Arkani-Hamed denkt echter dat aan deze besluiten iets groters voorafgaat. Hij denkt dat mensen in Amerika geen grote dromen meer hebben.
“We hebben niet de volgende grote, vanzelfsprekende stappen genomen om fundamentele natuurwetten experimenteel te begrijpen, en die ambivalentie is al een halve eeuw gaande,” zegt hij.
Arkani-Hamed doelt op de deeltjesfysica. De Verenigde Staten verlieten vroeg in de jaren negentig het werk aan een baanbrekende deeltjesversneller [de Superconducting Super Collider], gedeeltelijk vanwege de hoge kosten. Europa werd met de bouw van de Large Hadron Collider [de ‘grote hadronen-botser’ (LHC)] een ondergrondse deeltjesversneller in de buurt van Genève, het epicentrum op dat gebied.
Arkani-Hamed is nu betrokken bij een poging om een nieuwe generatie deeltjesversneller te bouwen om de nieuwste paradoxen in de natuurkunde te ontrafelen.
Maar dat project is niet in Amerika – waarvan Arkani-Hamed niet geloofd dat er het geld of de wil is om het te bouwen.
Het is in China.
Categorieën

Start een discussie
Categorieën
Topartikelen uit de hele wereld
Vertalen voor Global Voices
Archief per maand
- maart 2021 3 artikelen
- februari 2021 14 artikelen
- januari 2021 18 artikelen
- december 2020 12 artikelen
- november 2020 13 artikelen
- oktober 2020 19 artikelen
- september 2020 16 artikelen
- augustus 2020 15 artikelen
- juli 2020 9 artikelen
- juni 2020 17 artikelen
- mei 2020 18 artikelen
- april 2020 20 artikelen
- maart 2020 9 artikelen
- februari 2020 5 artikelen
- januari 2020 7 artikelen
- december 2019 8 artikelen
- november 2019 5 artikelen
- oktober 2019 2 artikelen
- september 2019 9 artikelen
- augustus 2019 8 artikelen
- juli 2019 2 artikelen
- juni 2019 4 artikelen
- mei 2019 2 artikelen
- april 2019 5 artikelen
- maart 2019 9 artikelen
- februari 2019 2 artikelen
- januari 2019 6 artikelen
- december 2018 3 artikelen
- november 2018 6 artikelen
- oktober 2018 8 artikelen
- september 2018 4 artikelen
- augustus 2018 3 artikelen
- juli 2018 4 artikelen
- juni 2018 1 artikel
- mei 2018 1 artikel
- april 2018 2 artikelen
- maart 2018 4 artikelen
- februari 2018 9 artikelen
- januari 2018 10 artikelen
- december 2017 4 artikelen
- november 2017 4 artikelen
- oktober 2017 2 artikelen
- september 2017 8 artikelen
- augustus 2017 7 artikelen
- juli 2017 9 artikelen
- juni 2017 8 artikelen
- mei 2017 10 artikelen
- april 2017 3 artikelen
- maart 2017 9 artikelen
- februari 2017 13 artikelen
- januari 2017 12 artikelen
- december 2016 5 artikelen
- november 2016 17 artikelen
- oktober 2016 9 artikelen
- september 2016 10 artikelen
- augustus 2016 11 artikelen
- juli 2016 8 artikelen
- juni 2016 10 artikelen
- mei 2016 7 artikelen
- april 2016 10 artikelen
- maart 2016 4 artikelen
- februari 2016 9 artikelen
- januari 2016 5 artikelen
- december 2015 4 artikelen
- november 2015 6 artikelen
- oktober 2015 12 artikelen
- september 2015 12 artikelen
- augustus 2015 9 artikelen
- juli 2015 9 artikelen
- juni 2015 13 artikelen
- mei 2015 14 artikelen
- april 2015 14 artikelen
- maart 2015 22 artikelen
- februari 2015 11 artikelen
- januari 2015 19 artikelen
- december 2014 9 artikelen
- november 2014 10 artikelen
- oktober 2014 8 artikelen
- september 2014 12 artikelen
- augustus 2014 2 artikelen
- juli 2014 2 artikelen
- juni 2014 5 artikelen
- mei 2014 5 artikelen
- april 2014 4 artikelen
- maart 2014 8 artikelen
- februari 2014 8 artikelen
- januari 2014 12 artikelen
- december 2013 12 artikelen
- november 2013 24 artikelen
- oktober 2013 46 artikelen
- september 2013 18 artikelen
- augustus 2013 9 artikelen
- juli 2013 8 artikelen
- juni 2013 9 artikelen
- mei 2013 8 artikelen
- april 2013 13 artikelen
- maart 2013 9 artikelen
- februari 2013 12 artikelen
- januari 2013 17 artikelen
- december 2012 7 artikelen
- november 2012 16 artikelen
- oktober 2012 14 artikelen
- september 2012 3 artikelen
- augustus 2012 13 artikelen
- juli 2012 11 artikelen
- juni 2012 11 artikelen
- mei 2012 15 artikelen
- april 2012 18 artikelen
- maart 2012 15 artikelen
- februari 2012 18 artikelen
- januari 2012 17 artikelen
- december 2011 16 artikelen
- november 2011 15 artikelen
- oktober 2011 15 artikelen
- september 2011 19 artikelen
- augustus 2011 17 artikelen
- juli 2011 15 artikelen
- juni 2011 15 artikelen
- mei 2011 15 artikelen
- april 2011 16 artikelen
- maart 2011 26 artikelen
- februari 2011 36 artikelen
- januari 2011 37 artikelen
- december 2010 19 artikelen
- november 2010 22 artikelen
- oktober 2010 18 artikelen
- september 2010 18 artikelen
- augustus 2010 15 artikelen
- juli 2010 16 artikelen
- juni 2010 24 artikelen
- mei 2010 23 artikelen
- april 2010 24 artikelen
- maart 2010 20 artikelen
- februari 2010 16 artikelen
- januari 2010 22 artikelen
- december 2009 18 artikelen
- november 2009 18 artikelen
- oktober 2009 15 artikelen
- september 2009 19 artikelen
- augustus 2009 16 artikelen
- juli 2009 23 artikelen
- juni 2009 27 artikelen
- mei 2009 22 artikelen
- april 2009 20 artikelen
- maart 2009 23 artikelen
- februari 2009 15 artikelen
- januari 2009 9 artikelen