- Global Voices in het Nederlands - https://nl.globalvoices.org -

Het leven van de Woten, een verdwijnende etnische groep in Rusland

Categorieën: Oost- & Midden-Europa, Estland, Rusland, Burgermedia, Etniciteit & ras, Geschiedenis, Mensenrechten, Migratie & immigratie, Religie, Vrijheid van meningsuiting, RuNet Echo, Rising Voices
[1]

Foto: Yury Goldenshtein, met toestemming gebruikt

‘s Werelds grootste gemeenschap van Woten, bestaande uit slechts een paar tientallen mensen, woont in dorpen op twee uur rijden van Sint-Petersburg. Binnen deze verdwijnende groep spreekt enkel nog een handvol Woten hun moedertaal vloeiend. Journaliste Victoria Vziatysheva en fotograaf Yury Goldenshtein die voor de Russische website “Bumaga” werken [2], bezochten onlangs een van deze dorpen nabij de Finse Golf en hadden een gesprek met enkele van de laatste nog in leven zijnde nazaten van de Woten. 

Het dorp Luzhitsy ligt ongeveer 160 kilometer ten westen van Sint-Petersburg. Toen we aankwamen, stonden er verscheidene auto's voor de enige winkel in het dorp geparkeerd. Langs de hoofdstraat staan ongeveer 20 kleine houten huizen. Een ervan onderscheidt zich door zijn ruime terras en stenen muur. Dit is het Museum voor Wotische Cultuur — het enige in Rusland.

Een blonde vrouw stapt uit een wagen, gaat tot aan de houten deur van het museum en doet deze open. Gekleed in een winterjas, laat ze ons binnen in een kille kamer en haalt verscheidene taartjes en een pot havermoutpap uit de mand.

Dit is Marina Ilyina, de conservator van het museum en zelf ook een Woot. Haar opleiding genoot ze in Sint-Petersburg, maar ze keerde later naar Luzhitsy terug waar ze, naar eigen zeggen, de Woten van uitsterven wil behoeden.

“Er zijn nog slechts acht personen die het Wotisch als moedertaal spreken. Elk van hen is zijn gewicht in goud waard,” zegt ze terwijl ze ons een rondleiding geeft in het museum, dat eigenlijk pas enkele jaren geleden gebouwd werd (ontworpen volgens traditionele Wotische bouwmethoden).

[3]

Foto: Yury Goldenshtein, met toestemming gebruikt

Volgens gegevens uit de laatste volkstelling zijn er maar 64 Woten meer in Rusland, en nog een handvol die in Estland leven. Het probleem met deze cijfers is dat ze enkel aangeven hoeveel mensen zichzelf als Woot identificeren, als men naar hun nationaliteit vraagt. Het is niet bekend hoeveel Woten zichzelf als “Russen” aanduiden of hoeveel er de volkstelling gemist hebben.

Het bevolkingsaantal van Luzhitsy vertoonde een piek in de vroege jaren 1940, toen het aantal steeg tot ongeveer 550 mensen. De dag van vandaag heeft het dorp slechts 35-40 permanente inwoners aangevuld met enkele bezoekers tijdens de zomer.

Nina Vittong werd in Luzhitsy geboren na de Tweede Wereldoorlog, in 1947. Ze bracht er haar jeugd door. “Dit was een groot dorp toen. Iedereen had een huis met een tuin en vee. Er waren ook heel wat jongeren. Er waren dansavonden en twee maal per maand was er een filmvertoning,” verteld Nina.

Net zoals andere lokale etnische groepen (zoals Wepsen, Ingriërs en Finse Ingriërs) hebben de Woten geleden onder het communisme. In de jaren 30 van de vorige eeuw verbood de Sovjetstaat de Finnische talen van deze gemeenschappen. Hoewel oudere generaties Wotisch met elkaar bleven spreken, begonnen de meeste ouders hun kinderen uitsluitend in het Russich op te voeden om onderdrukking door de politie te vermijden.

Desondanks hoorden kinderen het Wotisch spreken terwijl ze opgroeiden en velen onder hen verworven een passieve kennis van de taal. Vandaag de dag kunnen de Woten die zich de taal uit hun jeugd herinneren deze goed begrijpen, maar ze durven het Wotisch niet spreken. “Ik hoor de woorden, maar het is soms moeilijk ze te reproduceren. Wanneer ik ze uitspreek, klinkt het anders,” verteld Nina.

Het Wotisch is altijd voornamelijk een gesproken taal geweest en het is pas de laatste 100 jaar dat er een schrift ontwikkeld is toen de Wotische taalkundige Dmitri Tsvetkov een aangepast Cyrillisch alfabet gebruikte. Het huidige Wotische alfabet dat gebruik maakt van Latijnse letters is pas 13 jaar oud.

Tegenwoordig komen oudere vrouwen uit de omringende Wotische dorpen naar Luzhitsy om de taal te leren. Deze lessen gaan gewoonlijk in het museum door.

[4]

Het Museum voor Wotische Cultuur. Foto: Yury Goldenshtein, met toestemming gebruikt

Nikita Dyachkov, de man die aan de klas lesgeeft, is veel jonger dan zijn leerlingen. Hij heeft Ingrische roots, het was uitsluitend uit persoonlijke interesse dat hij Wotisch leerde. Nu spreekt hij het vloeiend en kent hij de grammatica van de taal goed — iets wat de meeste Woten in de regio nooit geleerd hebben.

“Je vergeet bepaalde woorden en je kunt het zelfs aan niemand vragen,” zegt Taisia Mikhaylova, een andere vrouw die bijna haar hele leven in Luzhitsy woont.

Helaas, een verboden taal spreken was niet de enige tegenslag van de Woten in de USSR. In 1943 werden de inwoners van alle Wotische en Ingrische dorpen naar Finland gedeporteerd en onderworpen aan dwangarbeid. Een jaar later mochten ze terugkeren naar de Sovjet-Unie, maar niet naar de dorpen waar ze woonden. In plaats daarvan vestigden ze zich in andere streken van Rusland.

Zina Savelieva was bijna vier jaar toen haar familie gedeporteerd werd. Zij en haar familieleden keerden pas in 1954 naar huis terug. Zelfs na dit alles werden haar familie en nog enkele anderen later gedwongen het dorp opnieuw te verlaten, na bestempeld te zijn als “onbetrouwbare burgers” omdat ze Wotisch spraken. Bijgevolg vestigde Zina's familie zich gedurende de volgende acht jaar in Estland.

“Ze verwelkomden ons als vrienden [in Estland] — misschien omdat onze taal gelijkaardig is of misschien om nog een andere reden,” zegt Zina zachtjes. Nu is ze een oude vrouw, maar haar ogen zijn nog levendig. Als ze over het verleden praat, blijft ze graag positief: “In ieder geval ben ik dankbaar. Ik heb tenminste Estisch geleerd,” voegt ze er met een glimlach aan toe.

[5]

Foto: Yury Goldenshtein, met toestemming gebruikt

Marina Ilyina vertelt ons dat de Woten steeds een tamelijk besloten groep geweest zijn die dichtbij de Russische grens en in relatief kleine gemeenschappen wonen. De Woten die in deze streek wonen, zijn geëngageerd om hun lokale gebruiken in stand te houden.

“We hadden onze eigen oude tradities. Toen ik een kind was, gingen we bijvoorbeeld naar die oude vrouwen die ziekten genazen door middel van spreuken. Ze toverden kneuzingen, huidaandoeningen en oogziekten weg, en ik dacht dat dit allemaal doodgewoon was — dat iedereen dit zo deed,” vertelt Marina ons.

Tegenwoordig is de cultuur van de Woten niet langer illegaal en zijn ze vrij om zoveel mogelijk tradities te redden en nieuw leven in te blazen. Elke zomer is er een viering in Luzhitsy en mensen uit de omgeving komen luisteren naar oude Wotische vrouwen die volksliederen in hun moedertaal zingen.

Een langere versie van dit verhaal verscheen oorspronkelijk in het Russisch op de website “Bumaga” en werd geschreven door journaliste Victoria Vziatysheva en van foto's voorzien door fotograaf Yury Goldenshtein. Klik hier [2] om het te lezen.