Egyptische moeders beschermen dochters tegen vrouwelijke genitale verminking

Toen Nadia Gamal (32) door haar ouders onder druk werd gezet om haar tienjarige dochter te laten besnijden, ging de Egyptische de strijd aan om haar dochter te beschermen. Omdat Gamal zelf op zevenjarige leeftijd besneden was, begreep zij maar al te goed dat vrouwelijke genitale verminking (VGV) zinloos is en veel schade kan aanrichten.

In een gesprek met Global Voices vertelde Gamal:

Het moment dat ik besneden werd, was afschuwelijk. Het was zinloos en het veroorzaakte veel lichamelijke en psychische klachten. Daarom zei ik ‘nee’ toen mijn ouders me vroegen om mijn dochter te laten besnijden. Ik zei dat ik haar nooit dezelfde pijn wilde laten ervaren als die zij mij hadden aangedaan. Dit moet stoppen.

Sinds 2008 is VGV in Egypte verboden. Acht jaar later zeggen vrouwenrechtenactivisten en ngo's dat moeders tegenwoordig anders over de ingreep denken en dat het aantal besneden meisjes is afgenomen.

Sinds zij zich meer en meer bewust zijn geworden van de risico's en de zinloosheid van de ingreep, hebben jonge moeders in Egypte een centrale rol gespeeld in de strijd tegen VGV.

Volgens een studie ^[2] [en – alle links] van onderzoeksbureau Demographic and Health Survey (DHS Program) werd in 2014 61% van de meisjes tussen 15 en 17 jaar in Egypte besneden, tegenover 74.4% in 2008 ^[3]. Gegevens uit datzelfde onderzoek laten een significante verandering zien in de houding van de moeders: terwijl 92% van alle moeders in Egypte besneden is, zegt slechts 35% van plan te zijn ook hun dochters te laten besnijden.

Door een combinatie van familiedruk, culturele traditie en religieuze opvattingen is het decennialang moeilijk geweest om VGV uit te bannen. De ingreep, waarbij gewoonlijk de clitoris en andere delen van de vrouwelijke genitaliën worden weggesneden ^[4], wordt door veel Egyptenaren gezien als een noodzakelijke maatregel om de seksuele verlangens van een vrouw te ‘temmen’ en haar eer te bewaren. Het komt voor bij zowel moslims als christenen.

Hoewel vrouwen na een besnijdenis door bloedverlies kunnen overlijden en de ingreep een scala aan medische en psychische problemen kan veroorzaken, komt VGV in Egypte nog steeds voor, met name op het platteland en in de arme regio's.

Activisten en waarnemers zien deze verschrikkelijke traditie echter geleidelijk afnemen, voornamelijk als gevolg van de groeiende bewustwording onder jongere generaties.

“We zien inderdaad een opmerkelijke vooruitgang”, vertelt Randa Fakhr El Deen, uitvoerend directeur van de Egyptische ngo Union Against Harmful Practices On Women and Children aan Global Voices.

Daarnaast merkt hij op dat moeders van de jongere generaties tegenwoordig zelf de verantwoordelijkheid op zich nemen om de ingreep te weigeren, terwijl dat een aantal jaren geleden nog niet het geval was:

In het verleden waren het de moeders die hun dochters naar de dokter of vroedvrouw brachten om hun genitaliën te laten wegsnijden. Dit is nu aan het veranderen. Steeds meer moeders verzetten zich tegen VGV en zij kunnen ervoor zorgen dat de traditie uiteindelijk verdwijnt.

De afgelopen tien jaar heeft de organisatie van Fakhr El Deen in samenwerking met andere non-profitorganisaties en overheidsinstellingen de bewustwordingscampagne tegen VGV geïntensiveerd. Moeders, schoolgaande kinderen, doktoren, moslimgeleerden en christelijke geestelijken in het hele land werden benaderd. “Onze workshops en bewustwordingscampagnes zijn zeer nuttig geweest bij het inperken van VGV”, aldus Fakhr El Deen.

Een groep jonge moeders uit een klein dorpje in het gouvernement Minya (245 km ten zuiden van Caïro) legt uit hoe zij zich hebben verzet en hun dochters hebben kunnen beschermen, ook al wonen zij in een zeer conservatieve gemeenschap waar sociale druk de traditie altijd in stand hield. Volgens de vrouwen hebben de bewustwordingscampagnes hierbij een belangrijke rol gespeeld.

Laila Rashad (35) verzette zich samen met haar zus tegen hun moeder en grootmoeder, toen die erop aandrongen dat hun nichtje besneden zou worden. De zussen wisten niet hoe ze het konden aanpakken, maar Laila hoorde dat een moslimgeleerde met veel aanzien hun dorp zou bezoeken in het kader van een bewustwordingscampagne.

Rashad was al eerder naar een dergelijke bijeenkomst geweest en had de geleerde horen zeggen dat VGV in haar religie verboden is. “We hebben onze moeder en grootmoeder meegenomen naar één van de bijeenkomsten en daar raakten ze overtuigd”, vertelde ze aan Global Voices. “Ze hebben het advies van de moslimgeleerde opgevolgd en mijn nichtje is niet besneden.” Geleerden van de Al-Azhar universiteit in Caïro en christelijke geestelijken hebben herhaaldelijk gezegd dat VGV geen religieuze plicht is, maar eerder een eeuwenoude gewoonte.

Vivian Fouad, die het overheidsprogramma tegen VGV coördineert, zegt dat  het gebruik geleidelijk zal verdwijnen door grotere bewustwording onder de bevolking en strengere straffen voor overtreders.

Om deze praktijken te kunnen stoppen zijn we afhankelijk van verschillende sociaaleconomische factoren, maar uiteindelijk is het de rechtstaat die, samen met een verandering van tradities in onze maatschappij, vrouwenbesnijdenis kan uitbannen.

Eerder deze maand heeft het parlement de straffen voor VGV verhoogd. Er zijn amendementen aangenomen die overtreders tot vijftien jaar cel veroordelen als een meisje tijdens de ingreep overlijdt en tot zeven jaar  voor enkel het uitvoeren van de operatie.  Daarnaast is de wet nu zo gewijzigd, dat VGV niet meer aangemerkt wordt als een overtreding (met celstraffen van maximaal twee jaar ), maar als misdrijf, waarvoor veel hogere straffen kunnen worden opgelegd.

Fouad zegt dat ngo's en de overheid zich met hun campagnes tegenwoordig richten op jongere generaties, omdat juist zij hun dochters in de toekomst kunnen beschermen. Zij hoopt dat in 2020 nog slechts de helft van alle meisjes tussen 15 en 17 jaar in Egypte besneden zal zijn.

“Het zal jaren duren, maar we mogen ons gevecht tegen VGV niet staken. En de jongere generaties staan in de frontlinie van dat gevecht”, voegde zij eraan toe.