De Wit-Russische auteur en journaliste Svetlana Aleksijevitsj wint Nobelprijs Literatuur 2015

Svetlana Alexievich, winner of the 2015 Nobel Prize in Literature. Image from Wikimedia Commons.

Svetlana Aleksijevitsj, winnaar van de Nobelprijs Literatuur in 2015. Foto van Wikimedia Commons.

De Nobelprijs Literatuur 2015 is toegekend aan de Wit-Russische schrijfster Svetlana Aleksijevitsj. De Zweedse Academie, die de prestigieuze prijs uitreikt, prees [en] Aleksijevitsj “voor haar polyfone geschriften, een monument voor het lijden en de moed in onze tijd.”

BREAKING NEWS: de Nobelprijs Literatuur 2015 is toegekend aan de Wit-Russische auteur Svetlana Aleksijevitsj.

Aleksijevitsj, een Wit-Russische auteur en onderzoeksjournaliste die in het Russisch schrijft, is geprezen voor haar documentaire verslagen die het leven en de tijden van oorlog in de Sovjetunie en in het tijdperk na de Sovjetunie beschrijven en gebaseerd zijn op diepgaande interviews. Ze is de 14de vrouw die een van de 111 uitgereikte Nobelprijzen voor Literatuur wint en de eerste Russische auteur die de eer verleend wordt sinds 1987, toen dichter Joseph Brodsky de prijs ontving.

Sara Danius, permanent secretaris van de Zweedse Academie, vertelde journalisten op 8 oktober bij de aankondiging van de prijs in Stockholm dat Aleksijevitsj “ons nieuw historisch materiaal en een nieuw genre geboden heeft.” De Wall Street Journal [en] legt de nadruk op het recentere werk van de schrijfster en noemde haar “een uitgesproken criticus van de leider van haar land en een belangrijke spreekbuis tegen Ruslands betrokkenheid in Oekraïne.”

Aleksijevitsj’ werken, een mengeling van fictie en non-fictie, zijn een verzameling van emotionele verhalen over de rol van vrouwen in de Tweede Wereldoorlog en over de Tsjernobylramp gebaseerd op getuigenissen. Haar werken zijn in veel talen vertaald en wonnen internationale prijzen. Maar in haar thuisland Wit-Rusland, onder het langdurige bewind van Aleksandr Loekasjenko worden haar boeken niet gepubliceerd door de voortdurende beknotting van vrije meningsuiting en de alomtegenwoordige censuur.

Aleksijevitsj zelf heeft bijna haar hele leven in verscheidene Europese landen gewoond, daarheen gereisd met behulp van schrijversbeurzen. Ze heeft openlijk kritiek geuit op het feit dat Loekasjenko Wit-Rusland stevig in zijn greep houdt, evenals op de afschuwelijke situatie op het gebied van de mensenrechten in het land en het nog steeds uitvoeren van de doodstraf.

Op een persconferentie in Minsk, Wit-Rusland, zei [en] Aleksijevitsj kort nadat de prijs was aangekondigd dat ze “geen barricadepersoon is,” maar dat het huidige politieke klimaat in Wit-Rusland “ons naar de barricaden sleept omdat wat er gebeurt schandelijk is.”

Door de verschrikkingen en de moeilijkheden van het leven in de verschillende historische crisismomenten op te tekenen in de eerste persoon via de woorden van de getuigen, zijn de “onderzoeksrapporten” van Aleksijevitsj goed ontvangen door de recensenten. De Zweedse Academie loofde [en] de overtuiging van de schrijfster om de stemmen van haar bronnen te bewaren en zei dat Aleksijevitsj door haar buitengewone methode  – een zorgvuldig samengestelde collage van menselijke stemmen – ons begrip van een heel tijdperk verdiept.”

Svetlana Aleksijevitsj, die nu 67 is, begon met het opnemen van verhalen van vrouwelijke soldaten die deelnamen aan de Tweede Wereldoorlog toen ze in de jaren 70 in Wit-Rusland als jonge lokale verslaggever werkte. De verhalen resulteerden in haar eerste boek “War's Unwomanly Face [niet in het Nederlands verschenen].”  Gedurende lange tijd werd de publicatie van het artikel verboden, aangezien het de nadruk legde op persoonlijke geschiedenissen en niet op de rol van de communistische staat. Pas in 1985 werd het uitgegeven.

Aleksijevitsj bleef gebruik maken van getuigenissen in de eerste persoon toen ze de Russische inval in Afghanistan documenteerde en registreerde in haar volgende boek “Zinky Boys” [niet in het Nederlands verschenen] de met verdriet overladen verhalen van moeders die hun zoon in de strijd verloren hadden. “Ik moet iemand kunnen interviewen op het moment dat ze van streek zijn,” vertelde Aleksijevitsj het Russische weekblad Ogonyok [ru] in 2014. “Ik leg mijn oor overal te luister.”

De schrijfster en journaliste richtte vervolgens haar aandacht op de kernramp in Tsjernobyl die, hoewel het in 1986 in Oekraïne gebeurde, Wit-Rusland meer dan welk ander land ook trof, aangezien de kerncentrale zich heel dicht bij de grens bevond. In 1998 publiceerde ze “Voices From Chernobyl” [in het Nederlands verschenen onder de titel: Wij houden van Tsjernobyl], een verzameling beklijvende verhalen over mensen die in de nasleep van de ramp bij de nucleaire schoonmaak werkzaam waren geweest. Veel van de personen die ze geïnterviewd heeft, zijn inmiddels overleden en hun stemmen blijven in haar geschriften weerklinken.

Aleksijevitsj vindt het jammer dat de personages uit het boek Voices of Chernobyl niet weten dat ze de Nobelprijs gewonnen heeft.

Het recentste boek van Aleksijivitsj, “Second-Hand Time” (2013) [in het Nederlands verschenen onder de titel: Het einde van de rode mens], is haar laatste non-fictiewerk dat de erfenis van de Sovjet-mentaliteit onderzoekt 20 jaar na de ineenstorting van de USSR en is het laatste boek in haar grote boekencyclus “Voices of Utopia” waarin het leven in de Sovjetunie beschreven wordt vanuit het perspectief van het individu.

Наш главный капитал — страдание. Это единственное, что мы постоянно добываем. Не нефть, не газ, а страдание. Я подозреваю, что именно оно и манит, и отталкивает, и удивляет в моих книгах западного читателя.

Ons grootste kapitaal is ons lijden. Dit is het enige dat we voortdurend ontginnen. Geen olie, geen gas, maar lijden. Ik vermoed dat dit de westerse lezer aantrekt, afstoot en verrast in mijn boeken.

De auteur heeft kritiek geoogst van de Wit-Russische intellectuele elite omdat ze in het Russisch schrijft en niet in het Wit-Russisch, waarmee ze ingaat tegen de sterke neiging om de nationale cultuur en taal van Wit-Rusland te doen herleven. Aleksijevitsj zelf heeft gezegd [ru] dat er in haar biografie “meer Europese zaken staan” dan Russische of Wit-Russische.

“Ik beschouw mezelf als een wereldburger uit Wit-Rusland met een Russische cultuur,” zegt Aleksijevitsj.

Svetlana Aleksijevitsj werd op 31 mei 1948 in Ivano-Frankivsk, een Oekraïense stad, geboren uit een Wit-Russische vader en een Oekraïense moeder. Toen haar vader zijn militaire dienstplicht voltooid had, verhuisde het gezin naar Wit-Rusland, waar haar beide ouders als leerkracht werkten. Nadat ze klaar was met haar middelbare school, werkte Aleksijevitsj als leerkracht en als journaliste en studeerde journalistiek aan de Universiteit van Minsk in 1967-1972. Nadat ze in Europa woonde, verblijft ze momenteel in Minsk om aan haar nieuwe boek te werken.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.