Vallen complottheorieën onder de vrijheid van meningsuiting?

De haven van Sousse wordt in 1943 aangevallen door de Amerikaanse luchtmacht. Foto van US Library of Congress, openbaar beschikbaar.

De haven van Sousse wordt in 1943 aangevallen door de Amerikaanse luchtmacht. Foto van US Library of Congress, openbaar beschikbaar.

In juni van dit jaar kwamen in Tunesië 38 buitenlandse toeristen om het leven toen Seifeddine Rezgui, gewapend met een Kalashnikov, het vuur opende op strandgangers.

Een maand later moest een wiskundeleraar voor de onderzoeksrechter verschijnen omdat hij op Facebook had beweerd dat de aanslag in Sousse een complot was.

Abdelfatteh Saied gebruikte en bewerkte beelden van het Franse televisieprogramma Envoyé Spécial en suggereerde dat Rezgui na de aanslag op het Bardo-museum door veiligheidsagenten was gerecruteerd om de doelmatigheid uit te testen van de beveiligingsmaatregelen die bij hotels waren genomen. Volgens zijn ongefundeerde theorie heeft Rezgui op de dag van de aanslag in Sousse niemand vermoord, maar waren het de “beveiligingsleiders die deze genocide hebben gepleegd”.

In de weken na de arrestatie van Saied lijken de mening in Tunesië verdeeld. Sommige mensen zijn blij dat hij wordt vervolgd, terwijl anderen vinden dat zijn vervolging geen nut heeft en een schending is van de vrijheid van meningsuiting.

Journalist Haythem Mekki twitterde op 25 juli:

En nee, mensen en instellingen beschuldigen van terroristische misdrijven is geen vrijheid van meningsuiting. Groetjes.

Papillon heeft een andere mening:

Iemand maakt een slechte video om de moordenaar van Sousse vrij te pleiten. Hij werd gearresteerd en beschuldigd van terrorisme. Dat leidt nergens toe. Als die man nog geen terrorist is, wordt hij het zo wel. Vier jaar lang hebben we hem uitgelegd dat we een democratie zijn, en nu zit hij in de cel wegens een video

Complottheorieën zijn niet nieuw in de Arabische regio, en met de huidige onrust zullen ze er nog wel even blijven. Er wordt onder andere beweerd dat Abu Bakr al-Baghdadi, de zelfuitgeroepen kalief van de zelfuitgeroepen Islamitische Staat, een Mossad-agent is, dat het bloedbad bij Charlie Hebdo is uitgevoerd door (alweer) de Mossad of de CIA om de islamofobie in Europa aan te wakkeren, en dat de zogenaamde Arabische Lente een Amerikaanse samenzwering was.

Complottheorieën beperken zich niet tot de Arabische regio. In de VS zijn er meerdere theorieën waarin wordt beweerd dat de aanslag van 11 september “van binnenuit” werd gepleegd. In Groot-Brittannië is de dood van prinses Diana ook 18 jaar na dato nog steeds gehuld in complotbeschuldigingen. In 2013 werd in een theorie [en] beweerd dat het Britse leger betrokken was geweest bij haar dood.

Psychologen zeggen dat een complottheorie een weerspiegeling is van iemands gevoel dat hij geen controle heeft. Psychologiedocent Michael Wood van de University of Winchester zei [en] tegen VICE dat “mensen die in complottheorieën geloven, vaak het gevoel hebben dat ze weinig controle over hun leven hebben. Het is een geruststellend idee dat de wereld onder controle kan worden gehouden, zelfs als dat betekent dat de wereld niet leuk is.” Deze theorieën kunnen ook worden gevoed door politieke agenda's.

In het internettijdperk kunnen complottheorieën, net zoals alle andere inhoud, veel gemakkelijker dan vroeger verder worden verspreid en trekken ze een groter publiek. Moet de overheid ze dan censureren? En in hoeverre vallen deze theorieën onder de vrijheid van meningsuiting? We vroegen het aan de Global Voices-community, en kregen onder andere de volgende reacties.

Voor Anna Schetnikova, redacteur van de Russische lingua-site, zou het censureren van complottheorieën hypocriet zijn. Ze legt uit:

In my own country (Russia), and as far as I know in some other countries of the world, there were people who stated that homosexuality was a sin and even a crime, so now we have a law against so called “gay propaganda.” People, who said to gay teens that all is OK with them and tried to help them with problems at school and with parents, became criminals. From the point of view of the supporters of that law, people who support LGBT rights are not better than conspiracy theorists, because they deem the claims about human rights “unfounded and ridiculous.” Well, that law was widely considered as a violation of free speech and the Universal Declaration of Human Rights. I think that it would be a hypocrisy to stand against it and other oppressive laws in different countries, while supporting an arrest of conspiracy theorists. Yes, their ideas can be strange or even offensive from our point of view, but who knows what lead them to think as they think, and it is their right to tell what they think to others.

In mijn eigen land (Rusland), en voor zover ik weet ook in sommige andere landen, waren er mensen die beweerden dat homoseksualiteit zondig en zelfs misdadig was, dus nu hebben we een wet tegen zogenaamde “gaypropaganda”. Mensen die tegen homoseksuele tieners zeiden dat er niets mis met ze was en die ze probeerden te helpen met problemen op school en met hun ouders, werden opeens criminelen. Vanuit het oogpunt van degenen die achter die wet staan, zijn mensen die LGTB-rechten steunen niet beter dan mensen die in complottheorieën geloven, want ze zeggen dat de beweringen over mensenrechten “ongefundeerd en belachelijk” zijn. Die wet werd alom gezien als een schending van de vrijheid van meningsuiting en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Ik zou het hypocriet vinden om te protesteren tegen deze wet en andere onderdrukkende wetten in andere landen, en tegelijkertijd achter de arrestatie van complotdenkers te staan. Natuurlijk zijn hun ideeën soms vreemd of zelfs aanstootgevend vanuit ons oogpunt, maar je weet niet waarom ze denken zoals ze denken, en ze hebben het recht om aan anderen te vertellen wat ze denken.

Volgens Ellery Biddle, directeur van Global Voices Advocacy, moeten complottheorieën op zich niet worden gecensureerd, tenzij ze illegaal zijn, omdat bijvoorbeeld duidelijk wordt aangezet tot geweld.

Even if we don't like what a person says, their right to free speech should be protected, unless it moves into territory where they are actively inciting violence against another person or group. Of course, there are other measures that governments may take anyway — accusations of libel or defamation, depending on how the person delivers their message and who is affected.

Zelfs als het ons niet aanstaat wat iemand zegt, moet het recht op vrije meningsuiting van die persoon worden beschermd, tenzij hij zo ver gaat dat hij actief aanzet tot geweld tegen andere mensen of groepen. Natuurlijk zijn er andere maatregelen die regeringen kunnen nemen – beschuldigingen van laster of smaad, afhankelijk van hoe het bericht wordt gebracht en tegen wie het is gericht.

“Je kunt mensen niet arresteren om wat ze geloven. Dat moet de norm zijn”, zegt de Tunesische redacteur Ahmed Medien. Hij voegt eraan toe:

Unfortunately, in Tunisia, the mainstream rhetoric against terrorism has become sickeningly demagogic that they've gone to measures like that. The whole approach to terrorist actions in Tunisia is founded on the rhetoric that the young people involved in terror attacks are youth who are “misinformed” or “misled” by thoughts and practices that are alien to the country. Thus, the government's major task is to protect the young ones from being “misled.” An interpretation of such tasks can lead to cracking down on anything that few people in the government may not agree with.

Helaas is de mainstream retoriek in Tunesië zo misselijkmakend demagogisch geworden dat ze op dit soort maatregelen zijn overgegaan. De hele benadering van terroristische activiteiten in Tunesië is gebaseerd op de retoriek dat de jonge mensen die betrokken zijn bij terroristische aanslagen, jongeren zijn die “verkeerd zijn geïnformeerd” of “zijn misleid” door gedachten en praktijken die vreemd zijn voor het land. De belangrijkste taak van de regering is dus om de jongeren te beschermen zodat ze niet worden “misleid”. Die taken kunnen zo worden geïnterpreteerd dat er wordt opgetreden tegen alles waar een paar mensen in de regering het misschien niet mee eens zijn.

Saied zit vast sinds 16 juli. Volgens Human Rights Watch [en] wordt hij beschuldigd van medeplichtigheid aan terrorisme onder de antiterreurwet van 2003. Ook wordt hem ten laste gelegd dat hij “zonder bewijs een overheidsfunctonaris heeft beschuldigd van het overtreden van de wet”, onder artikel 128 van het wetboek van strafrecht, omdat hij een gephotoshopte afbeelding van premier Habib Essid heeft gedeeld en er commentaar op heeft gegeven De foto, waarop Essid een schop vashoudt, was oorspronkelijk door een andere gebruiker geplaatst. Saied deelde de foto op 12 juli op zijn Facebook-pagina, met een commentaar op een beslissing van de toezichthouder op de omroepen om een aantal religieuze radio- en televisiezenders te sluiten. Hij zei: “alsof de regering erop zit te wachten dat Sousse gebeurt. Ze sluiten alle bronnen van de gematigde islam af. Alsof de aanslag een cadeau uit de hemel was.”

De Tunesische autoriteiten lijken harder op te treden tegen meningsuitingen die volgens hen terrorisme steunen of aanzetten tot terrorisme, na een sterke stijging van militant extremisme dat is gericht tegen buitenlandse toeristen en het leger. Drie maanden voor het bloedbad in Sousse kostte een andere aanslag in het Bardo-museum in Tunis het leven aan 21 toeristen en een politieagent.

Op 25 juli nam het parlement een nieuwe antiterreurwet aan waarin een gevangenisstraf van maximaal vijf jaar is vastgesteld [en] voor een ieder die “in het openbaar en duidelijk” een terroristisch misdrijf, de dader ervan, een organisatie of bondgenootschap dat betrokken is bij terroristische misdrijven of de leden of activiteiten daarvan prijst.

Start een discussie

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.