Roshorv, een dorp in de Bartang-vallei in Tadzjikistan. Foto van zamkosmopolit's Live Journal, gebruikt met toestemming.
Hernieuwbare energie is tegenwoordig onze grootste hoop om de catastrofale gevolgen van klimaatverandering te vermijden. Maar behalve deze belofte op grote schaal kunnen hernieuwbare technologieën ook de dringende sociale en milieuproblemen van kleine gemeenschappen helpen oplossen zonder complexe toestellen of belangrijke investering.
Op het einde van december 2014 kreeg het dorp Roshorv (gelegen op een hoogte van meer dan 3000 m.) in de Bartang-vallei van Tadzjikistans Gorno-Badakhshan Autonomous Oblast (GBAO) een kookstel op zonne-energie. Sadarbek Tohirbekov, een leraar Russisch op de plaatselijke school en het hoofd van een gezin van zes, kreeg het toestel van de Tadzjikistaanse milieuorganisatie Little Earth.
Nadat het kookstel in de tuin gemonteerd was, testte een werknemer van de NGO Oyandosoz – de partner van Little Earth in de regio – of het toestel goed werkte en besprak de mogelijkheid om het gebruik ervan over de hele regio uit te breiden.
Tadzjikistan, het armste land dat uit de vroegere Sovjet-unie is opgerezen, kent veel stroomonderbrekingen gedurende de winter door de dalende capaciteit van het elektriciteitsnet. Tadzjikistan heeft echter veel potentieel voor hernieuwbare energie met gemiddeld meer dan 200 dagen zon per jaar en belangrijke waterkrachtbronnen. Naast Tohirbekovs kookstel op zonne-energie, dat de andere inwoners van het dorp ook mogen gebruiken, heeft Roshorv haar eigen miniwaterkrachtcentrale die het dorp en het omliggende gebied ‘s avonds elektriciteit geeft.
Tohirbekov en het kookstel op zonne-energie. Foto door Little Earth.
De tests op de parabolische schotel die het kookstel op zonne-energie van energie voorziet, gebeurden over meerdere dagen. Er werden metingen uitgevoerd op 1000, 1400 en 1600 uur in de tuin van Tohirbekov. Gedurende milde wintertemperaturen was de schotel in staat om een aluminium kookpot van drie liter aan de kook te brengen in 20-25 minuten. Een soep met rijst en aardappelen in een aluminium snelkookpan klaarmaken duurde ongeveer 20 minuten.
“Om een middag- of avondmaal te bereiden (zonder kookstel op zonne-energie) gebruiken we ongeveer een halve kilo aanmaakhout en daarna een aantal kilo brandhout en drie kilo gedroogde mest of steenkool. Er is bijvoorbeeld drie tot vijf kilo hout nodig om gewoon vijf tot zeven liter water te koken. Een kookplaat op zonne-energie kan de consumptie van brandhout en andere brandstof enorm verminderen, zelfs wanneer je de kookplaat slechts eenmaal per dag gebruikt,” zegt Tohirbekov.
Ontbossing door de plaatselijke bevolking om hout en landbouwgrond te bekomen is een groot probleem geworden in de bergachtige gebieden van Tadzjikistan, waar hout vaak de enige beschikbare energiebron is. Berghellingen zonder bomen en struiken doen het risico op gevaarlijke en vaak dodelijke modderlawines toenemen.
Volgens Rozik Yaftaliev, directeur van Oyandasov, kan de kookplaat op zonne-energie zoals bij Tohirbekov thuis gebruikt worden om op een zonnige, heldere dag te koken en water op te warmen.
“Dit toestel dat gemakkelijk te gebruiken is, helpt om tijd en hout uit te sparen en er is ook geen rook wanneer je het eten klaarmaakt! Vanaf oktober heeft mijn gezin in het dorp Nisour een gelijkaardig toestel op zonne-energie gebruikt. Op dagen dat we het toestel gebruiken, vermindert de consumptie van hout met 70-80 %,” zei hij.
De constante zoektocht naar aanmaakhout om huizen te verwarmen maakt het leven op grote hoogte in Tadzjikistan moeilijk vol te houden. Foto van zamkosmopolit's Live Journal, gebruikt met toestemming.
Momenteel stijgt de vraag onder de inwoners voor bijstand om een toestel op zonne-energie te verwerven. Dit is niet verwonderlijk omdat kookplaten op zonne-energie redelijk goedkoop zijn, makkelijk te gebruiken en geen onderdelen bevatten die gerepareerd moeten worden indien ze stuk gaan. En het belangrijkste, de brandstof – zonneschijn – is gratis en hernieuwbaar.
Het kookstel op zonne-energie is echter niet perfect. Het kan een gewicht van net iets meer dan acht kilo dragen omdat de ringen maar één afmeting hebben en dus niet geschikt zijn voor alle kookpotten. En op een bewolkte dag kan je natuurlijk niet koken. Desondanks kunnen zulke technologieën de druk op het plaatselijke milieu verlagen en de leefomstandigheden van de bergbewoners verbeteren.
dorpsbewoners in de Bartang-vallei van Tadzjikistan hebben ongeveer 200 dagen zonneschijn per jaar. Waarom zouden we er geen gebruik van maken? Foto van zamkosmopolit's Live Journal, gebruikt met toestemming.
Kookplaten op zonne-energie kunnen een grote hulp betekenen voor bewoners in afgelegen bergdorpen waar energie moeilijk te verkrijgen is en voor wie aan brandstof geraken een prioriteit is. Wij zullen er alles aan doen om efficiëntere, brandstofbesparende technologieën verder te verspreiden onder de berggemeenschappen in de republiek,” zie Musavvara Shukurova, directeur van Little Earth.
Little Earth is van plan om in het eerste half jaar van 2015 ongeveer 10 kooktoestellen op zonne-energie uit te delen aan de meest kwetsbare gezinnen in de hoger gelegen dorpen van de Bartang-vallei.
“Zelfs als we aannemen dat elk toestel 15-20 kilo hout per dag kan besparen en we enkel 100 dagen zonneschijn per jaar rekenen, zou dit neerkomen op twee ton brandstof die uitgespaard wordt. 10 kookplaten op zonne-energie helpen de inwoners dan jaarlijks 20 ton brandhout uit te sparen. Dit biedt de gelegenheid om het houthakken te verminderen en CO2-uitstoot te vermijden,” zegt Anton Tymoshenko, assistent coördinator voor energiebesparing bij Little Earth.
Dit artikel werd geschreven door Timur Idrisov, adviseur bij de milieuorganisatie Little Earth. Little Earth is een deelnemer van de ‘Climate Workshop’ (een workshop over het klimaat) georganiseerd door 350.org om beslissingen over het gebruik van hernieuwbare energie te promoten en de invloed van de mens op het klimaat te verminderen. Contacteer de organisatie via little.earth.tajikistan@gmail.com of bezoek hun website leworld.org.
