Gedetineerden in Finse ‘open gevangenissen’ hebben zelf de sleutels

Jukka Tiihonen served the last few years of his sentence for murder at this open prison on Suomenlinna Island. Credit: Rae Ellen Bichell. Published with PRI's permission

Jukka Tiihonen zat de laatste jaren van zijn straf voor moord uit in deze gevangenis op het eiland Suomenlinna. Foto door Rae Ellen Bichell. Gepubliceerd met toestemming van PRI

Dit artikel door Rae Ellen Bichell [en – alle links] voor The World verscheen, evenals een gelijknamig radioverslag, oorspronkelijk op PRI.org op 15 april 2015. Het wordt hier nogmaals gepubliceerd als onderdeel van een overeenkomst tot uitwisseling van content.

Om de gedetineerden in de gevangenis in Kerava, Finland te vinden, hoef je alleen maar over een lommerrijk paadje naar de oranjerie te lopen.

‘Het is best rustgevend om hier te zijn’, zegt Hannu Kallio, een veroordeelde drugsmokkelaar. ‘We hebben konijnen.’

De 70 gedetineerden in deze faciliteit werken iedere dag in de oranjerie. Vandaag verpotten ze zaailingen ter voorbereiding op een grote lenteverkoop. En ja, er zijn inderdaad konijnen in een hok die ze kunnen verzorgen en ook zijn er schapen.

Wat je hier niet ziet zijn beveiligingspoorten, sloten of uniformen – dit is een open gevangenis. Iedereen die in de open gevangenis van Kerava verblijft, heeft daar een verzoek voor ingediend. De gedetineerden verdienen ongeveer 7 euro per uur, hebben mobiele telefoons, doen boodschappen in de supermarkt in de stad en krijgen om de paar maanden drie vrije dagen. Ze betalen huur aan de gevangenis en ze kunnen er ook voor kiezen om een universitaire studie te volgen in de stad in plaats van te werken. Daar krijgen ze subsidie voor. Ook gaan ze soms onder begeleiding kamperen en vissen.

De gevangenen weten dat ze gemakkelijk zouden kunnen ontsnappen. ‘Je kunt gaan als je wilt’, zegt Kallio. ‘Maar als je ontsnapt sturen ze je terug naar de reguliere gevangenis. Je bent hier beter af.’

Each spring, hundreds of people come to the Kerava open prison to picnic, pat the animals and buy plants cultivated by inmates.  Credit: Courtesy of Criminal Sanctions Agency, Finland

Ieder voorjaar bezoeken honderden mensen de open gevangenis van Kerava om er te picknicken, de dieren te aaien en planten te kopen die door de gevangenen worden gekweekt. Foto beschikbaar gesteld door de Finse instantie voor strafsancties.

Open gevangenissen bestaan in Finland al sinds de jaren dertig van de twintigste eeuw. In die tijd waren het meer een soort werkkolonies. Tegenwoordig zitten gedetineerden hier het laatste deel van hun straf uit, voordat ze terugkeren in de maatschappij.

Tapio Lappi-Seppälä, hoofd van het instituut voor criminaliteit aan de universiteit van Helsinki, zegt er het volgende over, ‘Wij sluiten mensen niet voor de rest van hun leven op en daarom is het echt nodig dat we investeren en ervoor zorgen dat er een mogelijkheid is tot re-integratie.’

Maar dit is niet altijd het geval geweest. Tientallen jaren geleden had Finland een van de hoogste aantallen gedetineerden van Europa. Vervolgens hebben Scandinavische onderzoekers in de jaren zestig onderzocht in hoeverre gevangenisstraf helpt bij het terugdringen van criminaliteit. Conclusie: het helpt niet.

‘Dit was de eerste keer dat een kritisch onderzoek liet zien dat gevangenisstraf niet echt werkt’, zegt Lappi-Seppäla.

In de drie decennia erna hervormde Finland zijn strafbeleid stukje bij beetje. Aan het eind van deze periode waarin steeds minder criminelen werden opgesloten had Finland een van de laagste aantallen gedetineerden van het continent. Lappi-Seppälä zegt ook dat het niet heeft geleid tot meer criminaliteit.

‘De les die hieruit getrokken kan worden is dat het perfect mogelijk is om het aantal gevangenisstraffen te verminderen (met twee derde), zonder dat dit de Finse criminaliteitsontwikkeling verstoort’, zegt hij.

Wat wel werkte was een geleidelijke herintroductie in het normale leven, zoals dit in de open gevangenissen wordt geboden. Ongeveer een derde van de Finse gedetineerden verblijft in een open gevangenis en de Finse instantie voor strafsancties zegt dat deze gedetineerden minder kans hebben om in herhaling te vallen. De recidivecijfers zijn met bijna 20 procent gedaald.

Open gevangenissen brengen ook minder kosten met zich mee. Esa Vesterbacka, hoofd van de instantie voor strafsancties, zegt dat door het wegvallen van de noodzaak van extra beveiligingssystemen en personeel – en door het huisvesten van de gevangenen in wat oorspronkelijk studentenwoningen waren – de kosten per gedetineerde met bijna een derde zijn gedaald. Vesterbacka zegt dat dit niet de voornaamste reden is voor het gebruik van dit soort gevangenissen, maar dat het verlagen van de kosten in deze tijd natuurlijk wel een fijne bijkomstigheid is.

Er is zelfs een open gevangenis op de populairste trekpleister van Helsinki, het eiland Suomenlinna. Dit eiland, dat op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat, wordt in de zomer overspoeld met toeristen. En toch worden het gevangenisterrein en het nabijgelegen appartementencomplex en de musea alleen gescheiden door een geel houten hek.

Inmates at the Suomenlinna open prison live in blue dormitory-style housing. A picket fence is all that separates the prison grounds from the rest of the island, a popular tourist destination. Credit: Courtesy of Criminal Sanctions Agency, Finland

Gedetineerden in de open gevangenis op Suomenlinna verblijven in blauwe studentenwoningachtige huizen. Een houten hek is het enige dat het gevangenisterrein scheidt van de rest van het populaire, toeristische eiland. Foto beschikbaar gesteld door de Finse instantie voor strafsancties.

‘Je bent je er eigenlijk niet van bewust dat je in een open gevangenis loopt’, zegt Lappi-Seppälä. ‘Niemand staat er bij stil. Ik denk dat zelfs de Amerikaanse toeristen het niet eng vinden.’

De lokale bevolking lijkt het hiermee eens te zijn. Als ik een praatje aanknoop met bewoners die bij de open gevangenissen van Kerava en Suomenlinna wonen, lijken de meesten verbijsterd als ik ze vraag of ze zich zorgen maken over het delen van hun stad met de gevangenen. Enkele mensen vertellen me dat de gedetineerden een aanwinst zijn voor de gemeenschap, omdat ze historische gebouwen restaureren of openbare plekken schoonmaken.

Je begint je af te vragen of dit systeem ook in andere landen zou kunnen werken – met name in de Verenigde Staten, waar meer gevangenen opgesloten zitten dan in enig ander land ter wereld. Heather Thompson is hoogleraar geschiedenis aan de Temple University waar ze onderzoek doet naar massagevangenschap en gevangenispopulaties. Zij zegt dat het moeilijk te voorspellen is, omdat dit nog geen onderwerp van gesprek is in de Verenigde Staten.

‘We komen nu net op een punt dat we gaan inzien dat we veel te veel mensen gevangenzetten. Er moet nog worden gesproken over de werkelijke toestand van gevangenschap. Over wat mensen werkelijk ervaren in een gevangenis, zodat we ervoor kunnen zorgen dat ze weer als volwaardige mensen terugkeren in de maatschappij.’

Toen ik in de open gevangenis van Kerava met Hannu Kallio sprak, stond hij op het punt om naar huis te gaan en daar de laatste maanden van zijn straf uit te zitten. Thuis werkt hij bij een recyclingbedrijf en woont hij samen met zijn vrouw, dochters en hun jack russell.

Een medegevangene, Juha, die alleen zijn voornaam wilt geven, verwacht zijn eerste kind. Hij heeft levenslang gekregen, maar in Finland wordt dat meestal omgezet naar 10 tot 15 jaar. ‘Het is een belangrijke gebeurtenis,’ zegt Juha, ‘maar ik weet niet wanneer ik vrijkom. Het komt erop neer dat zijn moeder hem zal opvoeden.’

Juha weet dus niet wanneer hij naar huis kan gaan en bij zijn gezin zal zijn, maar hij weet wel dat het uiteindelijk gaat gebeuren. En dat wil wat zeggen voor iemand die begon met een levenslange straf in een zwaarbewaakte gevangenis.

1 reactie

Discussieer mee

Auteurs graag inloggen »

Regels

  • Alle reacties worden beoordeeld door een moderator. Verzend je reactie maar één keer, anders kan deze als spam worden gemarkeerd.
  • Wees respectvol tegen elkaar. Reacties met hatelijke opmerkingen, obsceniteiten en persoonlijke aanvallen worden niet goedgekeurd.