De afgelopen tien dagen hebben journalisten en internetgebruikers in Tadzjikistan uitgebreid aandacht besteed aan de ‘verdwijning’ van een Tadzjiekse oppositieleider [en] uit een dententiecentrum in Dubai. Tegelijkertijd negeren ze de recente verdwijning van een uitgesproken criticus van het regime in het land zelf vrijwel volledig. Salim Shamsiddinov (58) wordt vermist [en] sinds hij op 15 maart ‘s ochtends vroeg zijn huis in de stad Qurghonteppa in het zuiden van Tadzjikistan verliet.

Regimecriticus

Shamsiddinov is sinds 2004 leider van de lokale Oezbeekse gemeenschap in de provincie Khatlon in Zuid-Tadzjikistan en vicevoorzitter van de nationale Oezbeekse gemeenschap. Hij is advocaat van beroep en was vrijwel onbekend totdat hij begin 2012 stelde dat de Tadjziekse regering net zo verantwoordelijk is als buurland Oezbekistan voor de gespannen verhouding [en] tussen de twee Centraal-Aziatische staten. De regering van Tadzjikistan geeft altijd de buurrepubliek de schuld van de verslechtering van de bilaterale betrekkingen. Shamsiddinov bekritiseerde de Tadzjiekse overheid ook vanwege het controversiële project van de Roghundam [en] en het discrimineren van de Oezbeken, de grootste etnische minderheid in het land [en].

Salim Shamsiddinov (Foto via RFE/RL, 2012).

Na deze uitspraken werd Shamsiddinov in mei 2012 zwaar mishandeld [en]. Hoewel de mishandeling vlakbij het provinciale kantoor van de nationale veiligheidsdienst in Qurghonteppa plaatsvond, slaagden de autoriteiten er niet in om de daders te vinden. Volgens Shamsiddinov zelf [en] gebeurde de aanval in opdracht van “invloedrijke mensen” in een poging hem het zwijgen op te leggen.

Begin 2013 sloot Shamsiddinov zich aan bij een groep oppositiepolitici die eisten dat de nationale Kieswet gewijzigd zou worden om de verkiezingsstrijd eerlijker te maken. Bovendien riep hij de etnische Oezbeken in Tadzjikistan op om bij de aankomende presidentsverkiezingen op Rahmatillo Zoirov te stemmen, de leider van de Sociaal-democratische Partij (SDPT), een oppositiepartij. Dit betekende feitelijk, dat hij zijn volksgenoten opriep om tegen de zittende president Emomali Rahmon te stemmen, die tijdens de verkiezingen in november een nieuwe termijn hoopt te winnen.

Een paar dagen nadat Shamsiddinov verdween, maakten de autoriteiten bekend dat zij niet op de hoogte waren van zijn verblijfplaats. De politie verkondigde [en] dat zij geen aanwijzingen voor een ontvoering gevonden hadden. Zoirov beweerde [tj] echter, dat Shamsiddinov vanwege zijn politieke uitspraken vastgehouden werd door de Tadzjiekse veiligheidsdienst. Op 25 maart verkondigde [en] Amnesty International dat de verdwijning van Shamsiddinov mogelijk “een politiek gemotiveerde ontvoering” is. De autoriteiten ontkennen [en] iedere betrokkenheid bij de verdwijning.

Lauwe reacties

Maar weinig internetgebruikers in Tadzjikistan hebben het nieuws overde verdwijning van Shamsiddinov opgemerkt. Tadjziekse bloggers hebben er helemaal geen aandacht aan besteed en op Facebook werd er maar zelden over gesproken. Van de weinigen die de verdwijning wel opmerkten, lijkt de meesten het lot van Shamsiddinov niet veel te kunnen schelen.

Spitamen schreef in een reactie op het verslag van de gebeurtenis [tj] op de website van Radio Ozodi:

Чи даркор хамин кадар вохимахо.. як бори дигар ба назарам ин шахс нопадид шуда буд ва боз ёфт шуд.. “Аз МАГАС фил назозед” Мумкин ба ягон чой ба мехмони рафтааст..

Stop met deze hysterie… Volgens mij is deze man eerder verdwenen en toen weer gevonden. Maak van een mug geen olifant. Misschien is hij alleen maar bij vrienden op bezoek…

Folbin meende [tj]:

Дар арафаи Навруз ба сахро гулчини рафтаги. Меведе хушру биков, яке гург нахурда боша ин узбаки бечорара

Hij is vast de velden op gegaan om bloemen voor Nowruz te verzamelen. Zoek beter en je zult hem vinden. Tenzij een wolf de arme Oezbeek heeft opgegeten.

Veel andere reacties onder het artikel zijn openlijk nationalistisch en kritisch ten opzichte van Shamsiddinov, de etnische ‘andere’. Zo schrijft Sarboz:

Кор ба чое расидааст, ки узбак дар даруни Точикистон зидди идеяхои милли (сохтани гесси Рогун) шудааст.ки гуе ин ба фоидаи Узбакистон набудааст. Агар дар Узбакистон як точик чунин чуръат кунад.уро чи кор мекунанд? Пусташро мекананд

We zijn op het punt beland waar een Oezbeek in Tadzjikistan zich uitspreekt tegen nationale ideeën (zoals de Roghundam). Volgens hem is het project schadelijk voor Oezbekistan. Wat zou er gebeuren als een Tadzjiek in Oezbekistan zich zo uitgesproken zou opstellen? Hij zou gevild worden.

Rustam meende:

Нопадид шудааст такдираш будаст чи чои бахс аст… Ин Ватан сохиб дорад ва сохибаш Точик аст

Het is ongetwijfeld zijn lot dat hij verdwenen is… De Tadzjieken zijn de baas in dit land.

Haqiqai Talkh voegde daaraan toe:

Шамсиддинов аз меъёр зиёд мухолифи кишвари мо буд ва Узбакистонро, ки боре надидааст таъриф мекарду ҷонибдори аз Каримов мекард.

Shamsiddinov was te kritisch over ons land. Hij prees Oezbekistan terwijl hij daar nog nooit was geweest en steunde [de Oezbeekse president] Karimov.

Sommige andere lezers riepen hun Tadzjiekse landgenoten echter op om toleranter te zijn tegenover etnische minderheden. Een anonieme lezer vroeg:

Ajoib, charo in qadar dar borai in odam va umuman uzbekhoi Tojikiston badbin hasted?

Ik vraag me af waarom jullie deze man en de Oezbeken in Tadzjikistan in het algemeen zo erg haten.

Bemakon schreef:

Ин посуххоро мехонаму нафратам нисбати миллати худ зиёд мегардад! Хой, мардум, наход ки мо то ин андоза миллатчи бошем? Узбак хаст вай, точик ва ё гайра, чи фарк дорад? Шахрванди Точикистон хаст ва асосаш ИНСОН хаст! Агар акидаву андешахои шахс нисбати дигарон фарк кунад, пас уро якумра хабс бояд кард, ё несту нобуд? Бояд эхтиром нисбати ШАХСИЯТРО омузем ва шояд он гох ба хурмату иззати бегонагон сазовор гардем…

Als ik deze reacties lees, begin ik mijn eigen volk te haten! Hé mensen, zijn wij echt zo nationalistisch? Wat maakt het uit of hij een Oezbeek of een Tadzjiek is? Hij is Tadzjieks staatsburger, maar belangrijker nog: hij is een MENS! Vinden jullie echt dat we iemand moeten opsluiten omdat hij zijn mening geeft? Of die persoon uit de weg moeten ruimen? Nee, we moeten leren om mensen te respecteren vanwege hun KARAKTER; hierdoor zullen andere volkeren ons gaan respecteren…

Tojikbacha voegde toe:

Ин тавр нагуед мардум, охир у ба хеч кадоми шумо бадие накардааст. У пеш аз хама ба касе падар, шавхар е бародар аст ва баъд сиесатмадор. Онхо мутмаинам об аз гулуашон намегузарад. Худованд саломат бошаду ба назди оилааш баргардад.

Mensen, stop met deze opmerkingen [vol haat]. Deze man heeft geen van jullie schade berokkend. Hij is in de eerste plaats iemands vader, echtgenoot of broer en pas daarna een politicus. Ik weet zeker dat zijn familie hieronder lijdt. Ik bid voor de veilige terugkeer bij zijn gezin.

Deze reacties laten zien dat vreemdelingenhaat stevig verankerd zit in de Tadzjiekse samenleving. Onlangs stelden bloggers de toenemende religieuze onverdraagzaamheid [en] en de negatieve houding ten opzichte van etnische minderheden [en] onder gebruikers van sociale media in Tadzjikistan aan de kaak.

De verdwijning die geen verdwijning was

Ondertussen is Umarali Quvatov, de Tadzjiekse oppositiepoliticus in ballingschap die tien dagen geleden zogenaamd uit een detentiecentrum in Dubai ‘verdween‘ [en], weer boven water. Op 26 maart twitterde [ru] zijn advocaat Nikolay Nikolaev:

@NikoDN Умарали Кувватов- ЖИВ!

@NikoDN Umarali Quvvatov LEEFT!

Hij voegde toe [ru]:

@NikoDN Только что вышел со мной на связь.По его словам сидит в зиндане в полной информационной блокаде.Считает что [власти Дубая] это сделали в угоду тадж.властям.

@NikoDN Hij heeft net contact met me opgenomen. Hij zegt dat hij in een isoleercel wordt vastgehouden en niet met de buitenwereld kan communiceren. Hij gelooft dat [de autoriteiten van Dubai] dit deden op verzoek van de Tadzjiekse overheid.