“Het internet is voor ons een geschenk.” zo vertelde [en – alle links] de vooraanstaande Iraanse homoactivist Arsham Parsi Global Voices Online vier jaar geleden. Onlangs werd onder de titel ‘LGBT-Republiek Iran: Een online werkelijkheid?’ een studie gepubliceerd door Small Media, een in Londen gevestigde non-gouvernementele organisatie. Deze studie laat zien hoe LGBT-gemeenschappen in Iran internet in hun dagelijks leven gebruiken.
Homoseksualiteit is in Iran verboden en er staat een gevangenisstraf of de doodstraf op. De Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad zei ooit: “Er zijn geen homo's in Iran.”
Global Voices interviewde dr. Bronwen Robertson, Director of Operations van Small Media en leider van het team van onderzoekers en vertalers voor dit project.
Global Voices (GV): Hoe hebben jullie jullie onderzoek voorbereid en ontwikkeld?
Bronwen Robertson (BR): We hebben ons hele onderzoek online uitgevoerd. Logistiek gezien is het onmogelijk om ter plekke in Iran onderzoek te doen naar LGBT-issues omdat het zo'n taboe is en er zoveel risico's aan kleven. We begonnen met een geheime groep op Facebook en gebruikten de sneeuwbaltechniek, waarbij je met een groep mensen begint en hen vraagt om via hun eigen netwerken anderen te bereiken. Het was heel moeilijk om mensen te vinden die open met ons wilden praten, omdat zij het, heel begrijpelijk, heel moeilijk vinden om mensen te vertrouwen. Toen we eenmaal hun vertrouwen gewonnen hadden door ervoor te zorgen dat ze zich veilig voelden en begrepen dat wij in ons onderzoek hun identiteit niet in gevaar zouden brengen, kregen we enorm veel inzicht in hun levens. Hun casestudies brengen ons verslag echt tot leven.
GV: Wat waren de voornaamste hindernissen bij het samenstellen van dit verslag?
BR: Onze grootste uitdaging was het winnen van het vertrouwen van LGBT-Iraniërs, maar er waren ook een aantal andere uitdagingen, waaronder een taalkundige. Omdat seksualiteit in Iran zo'n taboeonderwerp is, is het heel moeilijk om de juiste woorden in het Farsi te vinden om daarover te praten en als zoektermen te gebruiken! ‘Hamjensbaz’ (homo) is bijvoorbeeld een minachtende term, terwijl ‘hamjensgara’ (homoseksueel) politiek correct is. Maar doordat op seksualiteit zo'n groot taboe ligt, gebruiken veel homoseksuele en lesbische Iraniërs ‘hamjensbaz’ als ze het over zichzelf hebben, omdat dat het enige is dat ze in de publieke sfeer horen. Veel homofobie die we online tegenkwamen (en we kwamen heel veel tegen), kwam eerder door verkeerde informatie en gebrek aan kennis dan door haat. Een ander voorbeeld is het woord ‘degarbash’, een alomvattende term die LGBT of ‘queer’ betekent. Het is een heel controversieel woord. Hoewel het door sommigen geaccepteerd is, wordt het gebruik ervan door anderen veroordeeld omdat het homoseksuelen en transgenders ‘anders maakt’ en hen nog verder vervreemdt van de samenleving. Om deze reden ondersteunden we het opstellen van een online woordenlijst met LGBT-terminologie waaraan gebruikers hun eigen woorden kunnen toevoegen. Het is een soort ‘straatwoordenboek’, dat hopelijk een discussie in de publieke sfeer aanzwengelt, iets dat voor LGBT-issues hoognodig is in Iran.
GV: Denk je dat online LGBT-activiteiten in Iran van invloed kan zijn op hun echte (offline) leven? Kun je voorbeelden geven?
BR: We weten uit ons onderzoek dat online activiteiten wel degelijk invloed kunnen hebben op de levens van LGBT'ers in Iran. Ze vertelden ons allemaal hoe belangrijk het internet was in hun leven. Een 26-jarige homoseksuele man uit Bandar Anzali vertelde ons: “Ik kan niet in woorden uitdrukken hoe belangrijk het internet voor mij is. Mijn leven was totaal anders voordat ik toegang tot internet had. […] Ik had geen enkele homoseksuele vriend. […] De enige manier voor mij is het internet, […] omdat ik in een hele kleine stad woon waar de homoseksuele gemeenschap (als die er al is!) heel, heel erg ondergronds is.”
GV: Wat waren de reacties op jullie rapport?
BR: We hebben heel veel fantastische reacties gehad. In The Guardian stond een heel goed artikel, Huffington Post heeft ons genoemd, binnen een week werd ons rapport bijna achthonderd keer gelezen en mensen zoeken via email en sociale media contact met ons om te vragen hoe ze ons kunnen helpen. Voor ons is het het belangrijkste dat het verslag een discussie aanzwengelt onder beleidsmakers. We werken samen met mensen die dit een warm hart toedragen aan projecten die werkelijk een verschil kunnen maken in de levens van LGBT'er in Iran. We gaan een kortegolfradiostation voor LGBT'ers in Iran ondersteunen en we houden momenteel gesprekken over hoe we een veilig online platform kunnen opzetten zodat ze kunnen netwerken en informatie ontvangen.